Agresja dzieci to efekt stresującego wychowania

Rodzice przedszkolaków często zauważają, że ich maluch do tej pory grzeczny i posłuszny zaczyna bić, gryźć i rzucać się na podłogę? Jak się zachować w takiej sytuacji?
Bogumiła Zboralska-Słupińska: Rzucanie się na podłogę, gryzienie i pewne zachowania agresywne u przedszkolaków nie są niczym bardzo dziwnym, ważne, by tych zachowań nie lekceważyć, ale i nie utrwalić. Dzieci w tym wieku próbują, naśladują. Ważne, by te zachowania z nimi omówić i wyrazić swój zdecydowany brak akceptacji.

Współczesna młodzież jest agresywna. To widać na podwórkach, szkolnych korytarzach. Czy to efekt tzw. bezstresowego wychowania?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Agresja wśród dzieci to, moim zdaniem, nie efekt bezstresowego wychowania, a raczej stresującego wychowania. Mam na myśli zestresowanych, niekonsekwentnych rodziców, którzy zarażają swoim ciągłym napięciem, nie wyjaśniając reguł i norm, nie ucząc grzeczności, nie dając miłości.
Uczymy się przez naśladowanie i problemem jest brak odpowiednich wzorców.

Kilka dni temu 15-latek zaatakował matkę nożem. Ranna w policzek kobieta trafiła do szpitala, a syn na obserwację. Okazuje się, że w Europie Zachodniej rodzice coraz częściej padają ofiarą przemocy ze strony dzieci. W Polsce kilka lat temu przyznał się do tego co 100. rodzic... Co się dzieje?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Najtrudniejsze do zrozumienia jest dla mnie to kierowanie agresji przeciwko własnym rodzicom. Chrześcijańskie korzenie Europy – Dekalog – „Czcij ojca swego i matkę swoją” – to wszystko staje się już nieaktualne? To przerażające. I naprawdę nie wiem, dlaczego tak się dzieje. Faktem jest, że to rzeczywiście najbliżsi budzą w nas często największe emocje, to do nich mamy najwięcej pretensji, żalu, obwiniamy o własne niepowodzenia. Są najbliższym, a zwłaszcza matki, najłatwiejszym celem ataku.

W Szwajcarii nieletni, którzy pobili matkę lub ojca, mogą trafić na siedem dni do aresztu. Czy to jest w stanie powstrzymać falę przemocy, może w Polsce warto pomyśleć o takich karach?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Wiem, że w niektórych więzieniach stosuje się z dobrymi efektami TZA, czyli trening zastępowania agresji z angielskiego ART, czyli agressin replacement training.
Na pewno nie jest to w stanie powstrzymać fali przemocy, ale jest w stanie nauczyć niektórych młodych radzenia sobie ze sobą, z napięciem, ze stresem w sposób akceptowany społecznie.

Na czym polega ta metoda?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Metoda opracowana w latach ’80 przez doktora Arnolda Goldsteina do Polski dotarła w 2000 roku, a dotyczy uczenia umiejętności wyrażania siebie w sposób akceptowany społecznie. U podstaw treningu zastępowania agresji leży przekonanie, iż podstawowymi przyczynami agresywnych zachowań u dzieci i młodzieży są deficyty. Trening obejmuje więc trening umiejętności prospołecznych, trening kontroli złości oraz trening wnioskowania moralnego.

Brzmi to jednak bardzo poważnie, na czym konkretnie polega?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Tak naprawdę jest to uczenie podstawowych 50 umiejętności prospołecznych. Są one pogrupowane w poszczególne bloki tematyczne. Nie będę wymieniała wszystkich, wspomnę tylko o słuchaniu, mówieniu komplementów, wyrażaniu swoich uczuć, radzeniu sobie ze strachem itd.
Uczy się tego w sposób dostosowany do wieku i grupy.

Ale czy to działa?
Bogumiła Zboralska-Słupińska:Tak, to jest skuteczne. Tak naprawdę w normalnych warunkach każdy rodzic zupełnie instynktownie uczy tego wszystkiego swoje dzieci (i nie nazywa tego żadnym treningiem).
Problem powstaje wtedy, gdy te warunki z jakichś przyczyn nie są normalne, mówimy wtedy o niewydolności wychowawczej danego środowiska rodzinnego i wtedy ważne, by ktoś zastąpił rodzinę i nauczył dzieci takich podstawowych umiejętności.