Andrzejki: Wróżby także mogą być smakowite

Tak naprawdę nie wiadomo, skąd wziął się zwyczaj wróżenia w wigilię dnia świętego Andrzeja. Badacze kultury sprzeczają się, przedstawiając przeróżne teorie na ten temat.

Naukowcy niemieccy zapewniają, że cała magiczna siła Andrzeja, którego nazywają najlepszym ze świętych, wzięła się po Freyu - największym z bogów germańskich. Bóg ten zajmował się przede wszystkim opieką nad domowym ogniskiem, narzeczonymi i dziećmi.

Andrzejkowy zwyczaj znany był między innymi w Szkocji, której od ponad tysiąca lat patronuje święty Andrzej i którego krzyż znajduje się na narodowej fladze (Flaga Saltire) tego kraju.

Polecamy: Przepisy i porady kulinarne na GłosWielkopolski.pl

Na Zeusa przysięgają uczeni greccy, że andrzejki po raz pierwszy obchodzone były na wysepkach Sporadach. Przemawia za tym także to, że wróżby lane z wosku były bardzo rozpowszechnione w starożytnej Grecji i zachowały się na to dowody.

Grecy wierzyli, iż dusza ludzka po śmierci człowieka zyskując dar jasnowidzenia, mocą tą wpływać może na świat rzeczywisty, zsyłając prorocze sny. Animizm i kult zmarłych w Grecji były składnikiem religii i do pomocy dusz Grecy uciekali się, gdy chcieli uchylić rąbka tajemnicy przyszłości. Na greckie pochodzenie wskazywać też może etymologia imienia patrona zwyczaju, Andrzej po grecku to Andress (andros - mężczyzna, aner - mąż).

W Europie Środkowej i Zachodniej znany od XII wieku, do Polski zwyczaj przywędrował w wieku XVI, a pierwsza polska wzmianka literacka o nim pojawiła się w 1557 r. za sprawą Marcina Bielskiego, autora "Komedyji Justyna i Konstancyjej". Dawniej wróżono lejąc nie tylko wosk, ale także ołów. Było to zresztą bardziej rozpowszechnione w naszym kraju, a to dlatego iż uważano, że związek wywróżony z ołowiu będzie trwalszy i bardziej gładki. Wosk to oznaka kruchości i niestałości.

Dzień świętego Andrzeja przypada na przełom pór roku (jesieni i zimy) i roku liturgicznego. Jest to więc także ostatnia chwila przed adwentem. W wierzeniach ludowych w okresie przedadwentowym najczęściej pojawiały się istoty pozaziemskie, wróżby miały moc największą, a sprzyjać i pomagać im miały błąkające się po ziemi duchy.

Tak czy inaczej, faktem jest, że andrzejki kojarzą się z wieczorem pełnym magii, tajemnic, przepowiadania przyszłości. Wieczorem 30 listopada panny wróżą sobie, z kim przyjdzie im spędzić resztę życia, kto zostanie wybrankiem ich serca... Etnografowie twierdzą, że bardzo stare są wróżby ze snów. Niegdyś, panny nie mogły w andrzejkowy wieczór jeść normalnej wieczerzy, a jedynie słonego śledzia. Nie mogły też wypić ani kropli płynu. To dopiero dawało gwarancję prawdziwości snów. Bowiem - jak mówi tradycja - "ten młodzieniec, który pannie wody poda, będzie jej mężem". Dzisiaj rzadziej zwraca się uwagę na sny, ale młode kobiety ciągle wróżą sobie w andrzejkowy wieczór.

Polecamy: Przepisy i porady kulinarne na GłosWielkopolski.pl

Bardzo popularne są wróżby z fusów herbaty. My dzisiaj jednak proponujemy herbatę wykorzystać jako przyprawę do przygotowania białej ryby. Jeśli będzie gościom smakowała, to dobra wróżba... dla naszych talentów kulinarnych. Koniecznie też trzeba zrobić coś z miodem, bo to zapewnia słodkie życie, i z jabłek, bo to też świadczy o powodzeniu w najbliższym okresie. Kto nie ma ochoty na lanie wosku, może je zamienić na lanie... ciasta naleśnikowego. Kto powiedział, że naleśnik musi być okrągły, a dlaczego w zasadzie nie może być w kształcie wróżby? Jedni w przepowiednie andrzejkowe wierzą, inni nie. Niezależnie od tego, warto spędzić ten wieczór - zgodnie z tradycją - w atmosferze wróżb.

Biała ryba w herbacie

Składniki:

30 g fileta z halibuta
4 łyżki mleka
4 łyżki wina białego wytrawnego
2 sztuki herbaty cytrynowej
pół szklanki grzybów (mogą być teraz, kiedy nie ma świeżych, mrożone albo suszone)
cebula
pieprz, sól, czosnek granulowany do smaku

Przygotowanie:

Rozgrzać piekarnik do 325oC. Tacę, na której będzie pieczona ryba posmarować olejem. Położyć na niej rybę. Następnie posypać ją szczyptą pieprzu, soli, czosnku. Dodać mleko i wino.
Po chwili rozsypać na rybie zawartość 1torebki herbaty. Położyć cebulę i grzyby. Ponownie dodać szczyptę pieprzu, soli i czosnku. I rozsypać na rybie zawartość 2 torebki herbaty. Przykryć całość folią aluminiową i smażyć przez ok. 25 minut. Po 20 minutach trzeba sprawdzić, czy ryba jest dostatecznie miękka. Jeśli tak, znaczy to, że nadaje się do podania.
Wieprzowina w miodzie

Składniki:

1,5 kg wieprzowiny od szynki
1/2 łyżeczki majeranku, tymianku i cząbru
2 ząbki czosnku
2 łyżki oleju
2 łyżki miodu
szklanka bulionu
sól, pieprz do smaku

Przygotowanie:

Mięso umyć, osuszyć. Czosnek obrać, zgnieść, rozetrzeć z solą, pieprzem i ziołami. Tą mieszaniną natrzeć mięso, odłożyć na godzinę do lodówki.
Olej rozgrzać w brytfannie, zarumienić mięso. Wlać bulion, wierzch mięsa ponacinać w kratkę i posmarować łyżką miodu. Piec 20 minut w temp. 200 stopni, następną godzinę w 180 stopniach, skrapiając mięso sosem z pieczeni i resztą bulionu.
W połowie pieczenia posmarować mięso pozostałym miodem.

Pieczone jabłka z żurawiną

Składniki na 4 porcje:

4 nieduże jabłka, np. Cortland
1 kromka chleba
8 łyżek żurawiny ze słoiczka
4 łyżki miodu

Przygotowanie:

Piekarnik nagrzać do 180 stopni. Ściąć górne części jabłek wraz z korzonkami i nożem wydrążyć gniazda nasienne. W połowie wysokości i dookoła każdego jabłka zrobić nacięcie (co zapobiegnie zniekształceniu się i pęknięciu jabłka podczas pieczenia). Na dno każdego wgłębienia w jabłku wcisnąć po kawałeczku chleba (co zapobiegnie wyciekaniu soków z jabłka podczas pieczenia).
Jabłka ułożyć na blaszce do pieczenia i wypełnić żurawiną. Piec przez 25 minut (bardzo duże jabłka piec dłużej, przez około 40-45 minut).
Jabłka wyjąć z piekarnika, każde polać łyżką miodu i piec przez kolejne 5 minut. Podawać gorące.
Ciasteczka z wróżbami

Składniki:

130 g cukru
100 g maki
100 g masła
4 białka
2 łyżki maczki migdałowej (bardzo drobno zmielone migdały)
masło i mąka do blachy

Przygotowanie:

Wróżby należy napisać na bibułkach i złożyć je na cztery części.
Ubić białka widelcem aż zmienią się w pianę i bić jeszcze przez dwie minuty. Dodać przesianą mąkę, stopione masło, które jednak nie może być gorące i na końcu mączkę migdałową. Na blaszce do pieczenia należy rozsmarować ciasto porcjami tak, żeby powstały okrągle ciasteczka o średnicy 6 cm, cienkie. Trzeba uważać, żeby były oddalone od siebie, bo się pozlepiają. Piec w tem. 190 stopni przez 5 minut.
Na jeszcze ciepłych krążkach ułożyć karteczki z życzeniami. Krążki złożyć na pół i ostudzić. Ciasteczka są kruche i będą się łamać przy otwieraniu.

Naleśniki

Składniki:

150 g mąki
1 łyżeczka cukru pudru
2 jajka
240 ml mleka
szczypta soli
3 łyżki roztopionego masła lub oleju
olej roślinny do smażenia

Przygotowanie:

Mąkę przesiać, dodać cukier puder, jajka, mleko i sól. Zmiksować, przykryć ściereczką i odstawić na 30 minut.
Przed samym smażeniem dodać do ciasta roztopione masło lub olej i wymieszać. Naleśniki można smażyć na suchej patelni (tylko pierwszego naleśnika usmażyć na oliwie) lub też wszystkie kolejne naleśniki smażyć na tłuszczu.
Można podawać na wiele sposobów. Nadziewane farszem mięsnym, warzywnym, na słodko, polane czekoladą, bitą śmietaną, posypane cukrem, a nawet płonące. Mogą stanowić podstawę drugiego dania, albo jego dodatek. Mogą być też deserem. Wszystko zależy od nadzienia.