Co kryją popularne „izotoniki”?

Dla zrozumienia działania napojów sportowych istotne jest wyjaśnienie, czym jest osmolalność, inaczej zwana tonicznością. Osmolalność jest miarą ilości cząsteczek znajdujących się w roztworze. W napojach sportowych tymi cząsteczkami są rozpuszczone składniki, takie jak węglowodany, sole sodowe i substancje słodzące. We krwi takimi cząsteczkami mogą być cząsteczki sodu, białek i glukozy. Osmolalność spożywanych płynów ma duże znaczenie, bowiem może wpływać zarówno na tempo opróżniania żołądka, jak i tempo przepływu płynów w jelitach. Oba procesy określają efektywność przywracania równowagi wodnej organizmu.

Jednym z głównych zadań napojów izotonicznych, oprócz nawadniania organizmu, jest uzupełnianie utraconej w czasie wysiłku energii. Zmęczenie mięśni następuje w wyniku uszczuplenia zapasów węglowodanowych organizmu. Wiele badań nad odżywianiem i wynikami sportowymi wykazało, że pożywienie bogate w węglowodany ma największy wpływ na wyniki treningu. Przez lata przeceniano odżywczą wartość białka, jako dostarczyciela energii i źródło rozwoju siły. Zawarte w napojach izotonicznych węglowodany pomagają uzupełnić utraconą energię i opóźniają wystąpienie oznak zmęczenia. Zgodnie z Raportem Scientific Committee on Food (SCF) dotyczącego składu i zastosowania roztworów węglowodanowo-elektrolitowych, co najmniej 75 % energii powinno pochodzić z metabolizowanych węglowodanów charakteryzujących się wysokim indeksem glikemicznym.

Zaletą napojów izotonicznych jest to, że zawarte w nich węglowodany są łatwo przyswajane przez organizm. Z tego powodu spożywany w takiej formie cukier nie wpływa na przyrost wagi, a ma za zadanie nadrabiać straty energii i opóźniać pojawianie się oznak zmęczenia. Napoje izotoniczne mają niższą zawartość cukru niż zwykłe napoje bezalkoholowe czy soki owocowe. Według SCF napoje izotoniczne powinny zawierać co najmniej 80 kcal/1000 ml, lecz nie więcej niż 350 kcal/1000 ml.

Bardzo ważnym składnikiem dostarczanym przez napoje izotoniczne są elektrolity. Elektrolit to pojęcie nadane jonom takim jak sód czy potas, które są rozpuszczane w płynach organizmu i są istotne dla utrzymania objętości płynów w organizmie. Biorą udział w transferze impulsów elektrycznych, co ma duże znaczenie dla pracy układu nerwowego i mięśniowego. Dodanie sodu do ‘napoju sportowego’ pozwala na stworzenie napoju efektywnie przywracającego równowagę wodno - elektrolitową organizmu. Jeśli utrata sodu wraz z potem w trakcie ćwiczeń nie zostanie uzupełniona za pomocą pożywienia lub napojów, wówczas organizm nie będzie w stanie zatrzymać odpowiedniej ilości wody i pozostanie odwodniony. Ponadto sód występujący przy ściankach jelita w wystarczających ilościach gwarantuje optymalne wchłanianie glukozy. Również możliwość wchłaniania przez organizm wody zostaje zwiększona za pośrednictwem aktywnego transportu glukozy i sodu oraz poprzez bierne wchłanianie potasu i innych substancji rozpuszczalnych.

Konsultanci naukowi utrzymują, że sama woda nie jest trafnym wyborem przy uzupełnieniu utraconych w trakcie treningu płynów. Spożywanie większej ilości napojów bez elektrolitów zapewnia optymalną równowagę płynów jedynie na krótki czas, ponieważ stymuluje produkcję moczu. Dla zabezpieczenia organizmu przed dodatkową stratą płynów niezbędne jest dostarczenie organizmowi sodu.