Co robić, gdy zobowiązany do płacenia alimentów nie płaci. Jak egzekwować zaległe alimenty?

Wysokość alimentów określona jest w orzeczeniu sądowym. Istotne jest jednak, żeby sądowy werdykt opatrzony był klauzulą wykonalności. Co do zasady sąd powinien w takiej sytuacji nadać taką klauzulę z urzędu. Tytuł wykonawczy doręcza się wówczas wierzycielowi z urzędu.

Wybieramy komornika

Jeżeli mamy orzeczenie uprawniające do wszczęcia egzekucji, czyli zawierające tytuł wykonawczy, możemy skorzystać z pomocy komornika sądowego, który ma uprawnienia do wszczęcia egzekucji i prowadzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie takiego tytułu.

Wniosek należy zgłosić do komornika właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika lub wierzyciela. Jeśli nie wiemy, gdzie znajduje się jego siedziba, wejdźmy na stronę internetową lub zadzwońmy do właściwego sądu (komornicy działają przy sądach), by dostać adres kancelarii komorniczej.

Mamy też prawo wybrać innego komornika, bo pozwala na to art. 8 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, zgodnie z którym: „wierzyciel ma prawo wyboru komornika na terytorium RP, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio”.

Za wniosek nic nie zapłacimy, a wydatki w toku postępowania (na przykład koszty korespondencji czy czynności związanych z szukaniem majątku dłużnika - zapytań do ZUS, US itp.) pokryje sąd.

Przeczytaj też: Alimenty dla dziecka od rodziców lub dziadków

Wniosek o egzekucję alimentów

Do wniosku trzeba dołączyć odpis orzeczenia, a pod wnioskiem czytelnie się podpisać. Za niepełnoletnich wniosek składa i podpisuje ich przedstawiciel ustawowy (matka lub ojciec). Wniosek powinien zawierać adresy stron postępowania, a także numer rachunku bankowego, na który komornik ma przelewać wyegzekwowane kwoty pieniędzy. W razie braku takiej adnotacji komornik będzie alimenty przekazywał przekazem pocztowym, co nie będzie korzystne dla wierzyciela.

We wniosku powinniśmy wskazać, jaka jest wysokość zaległości. Jeśli dłużnik częściowo spłacał swoje zobowiązanie, należy wskazać dokładne daty i kwoty wpłat - na tej podstawie komornik będzie mógł precyzyjnie ustalić wysokość zadłużenia.

Jeżeli mamy informacje o majątku dłużnika (miejsce pracy, posiadanie samochodu lub nieruchomości), to warto takie informacje również we wniosku egzekucyjnym zawrzeć, bo to może przyspieszyć postępowanie.

Przed wypełnieniem wniosku zajrzyjmy do internetu. Wielu komorników na swoich stronach internetowych udostępnia przykładowe wnioski, można się więc nimi posłużyć na wzór.

Jeżeli wierzyciel nie wskaże sposobów prowadzenia egzekucji, oznacza to, że wniosek obejmuje wszystkie jej sposoby prócz egzekucji z nieruchomości, która ma szczególny charakter. A jeżeli nie wskaże majątku dłużnika - komornik powinien go szukać. Komornik może zająć nawet ruchomości osoby mieszkającej wspólnie z dłużnikiem bez zgody tej osoby, chyba że przedstawi ona dowód, że ruchomości są jej własnością.

Komornik powinien też informować gminę o stanie egzekucji alimentów i przyczynach jej ewentualnej bezskuteczności, a od niej żądać otrzymania informacji, które mogą tę sytuację zmienić. Gmina z kolei kontroluje komornika, a o wszystkich przejawach jego opieszałości powinna informować sąd. W sytuacji opieszałości, wierzyciel ma prawo złożyć do sądu skargę na czynności komornika.

Potrącenia z pensji i świadczeń

Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych na egzekucję świadczeń alimentacyjnych można potrącić kwotę do wysokości trzech piątych wynagrodzenia.

Z emerytury lub renty - także po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne itd., potrąceniu podlega kwota do wysokości 60 procent emerytury lub renty. Kwotę wolną od potrąceń ze świadczeń stanowi 50 procent kwoty najniższej emerytury lub renty - obecnie połowa to 514,90 zł brutto (na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 139 i nast.).

Ze stypendiów i zapomóg przyznawanych przez Skarb Państwa może ściągać kwoty do 3/5 ich części - na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, a ze świadczeń z ubezpieczeń osobowych i odszkodowań - w wysokości 3/4.

Alimenty w pełnej wysokości można też egzekwować z rachunku bankowego dłużnika, w tym także z rachunków bieżących.

Nie może natomiast ściągać jakichkolwiek należności na przykład z alimentów, zasiłków i dodatków rodzinnych, pielęgnacyjnych, porodowych i dla sierot zupełnych, odszkodowań z polis ubezpieczeniowych, praw niezbywalnych (na przykład renty dożywotniej). Nie ma też prawa zająć sprzętu i narzędzi potrzebnych dłużnikowi do pracy, sprzętu rehabilitacyjnego, a także pomocy naukowych, jeśli dłużnik się uczy.

Alimenty można potrącać z wynagrodzenia dłużnika w pierwszej kolejności, przed innymi potrąceniami. Pracodawca może to robić sam, bez postępowania egzekucyjnego. Podstawę do potrąceń stanowi tytuł wykonawczy (wyrok sądu zaopatrzony w klauzulę wykonalności) dostarczony na przykład przez matkę dziecka uprawnionego do alimentów.

Nie wolno mu potrącić alimentów tylko w dwóch przypadkach: gdy będą przypadały na rzecz kilku osób, a łączna suma, którą można zabrać z pensji nie będzie wystarczała na pokrycie wszystkich należności oraz gdy wynagrodzenie zostało już wcześniej zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej.

Potrącenia z umowy-zlecenia

Obowiązujące przepisy prawne nie zawierają żadnych postanowień, które określałyby wysokość kwot wolnych od zajęcia w przypadkach otrzymywanego przez dłużnika wynagrodzenia z umów cywilnoprawnych. Zaliczamy do nich m.in. umowę-zlecenie. Dlatego komornik może zająć całą wierzytelność.

Sytuacja może jednak się zmienić, jeśli wynagrodzenie z umowy-zlecenia jest świadczeniem powtarzającym się i stanowi źródło utrzymania rodziny. Wówczas wierzytelność z umowy-zlecenia będzie podlegała egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy, tak jak z wynagrodzenia z umowy o pracę.

Jeżeli komornik dokona zajęcia całego świadczenia, które jest świadczeniem z umowy zlecenia powtarzającym się i mającym na celu zapewnienie środków utrzymania dłużnika i jego rodziny, dłużnikowi przysługuje skarga na czynności komornika.

Czytaj też: Alimenty dla rodzica lub byłego małżonka

Co grozi dłużnikowi?

Niektóre sankcje

• Jeżeli dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy może go zobowiązać do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy. Gdy takiej rejestracji odmówi, można skierować go do pracy lub na roboty publiczne.
• Odpowiedzialność karna za przestępstwo polegające na uporczywym uchylaniu się od łożenia na utrzymanie osoby najbliższej. Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań nie wydaje się wobec tego, który przez ostatnie 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty ustalonych alimentów.
• Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna - zatrzymanie prawa jazdy. Uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy następuje na wniosek właściwego organu skierowany do starosty, gdy ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty ustalonych alimentów lub nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.
• Wpis do rejestru dłużników niewypłacalnych za niepłacenie alimentów przez okres powyżej 6 miesięcy.
• Zwrot zaliczek alimentacyjnych powiększonych o ustawowy procent ich wartości, gdy gmina wypłaca zaliczki uprawnionemu do alimentów.
• Grzywna, kara ograniczenia lub pozbawienia wolności - grozi tym, którzy nie płacą alimentów swoim dzieciom przez co najmniej trzy miesiące. Do więzienia alimenciarze mogą trafić nawet na rok. Surowiej są karani opiekunowie-dłużnicy, którzy nie płacąc, narażają dzieci na gorsze warunki życia. Im grozi do dwóch lat pozbawienia wolności. Dłużnicy mogą też odbywać karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, czyli z elektroniczną opaską.