DUMA 2016: JĘZYK POLSKI [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]

Uczniowie klas piątych zdają we wtorek test piątoklasisty - DUMA 2016 z języka polskiego. Test przeprowadza Instytut Badań Edukacyjnych.

Badanie ma pokazać, jak uczniowie radzą sobie z czytaniem ze zrozumieniem i rozwiązywaniem zadań do przeczytanego materiału,

DUMA 2016: JĘZYK POLSKI - ODPOWIEDZI:

Tekst do zadań 1.–4.

Ten niesamowity nos
A.
Stąd, że kiedy jesz, małe kawałki pokarmu wędrują z powietrzem również do twojego nosa. Te cząstki są tak małe, że ich nie widać, ale nerwy w twoim nosie odnajdują je i wysyłają odpowiednią informację do twojego mózgu. Pewnie zastanawiasz się, jak to się dzieje, że jedne zapachy nam się podobają, a inne nie.
B.
Ludzie, a także zwierzęta poznają świat za pomocą pięciu zmysłów. Są to: zmysł słuchu, zmysł wzroku, zmysł smaku, zmysł węchu oraz zmysł dotyku. Każdy ze zmysłów może prawidłowo działać dzięki odpowiedniemu narządowi. Narządy zmysłu to: ucho (zmysł słuchu), oczy (zmysł wzroku), język (zmysł smaku), nos (zmysł zapachu), całe ciało (zmysł dotyku). Spróbujmy dowiedzieć się czegoś więcej o naszym węchu. Skąd bierze się zapach?
C.
Dlatego zawsze trzeba się oddalić z miejsca, w którym czuć bardzo drażniący zapach – może on oznaczać, że w powietrzu znajduje się trujący gaz. Uważaj na siebie i bądź ostrożny!
D.
Odpowiedź jest prosta – zapachy pobudzają tę część mózgu, która odpowiedzialna jest za emocje, i informują o tym, czy coś jest dobre czy złe. Przyjemny zapach, na przykład świeżych wypieków, może nas ucieszyć, a przykry – rozzłościć. Zapachy mogą nas także ostrzegać przed niebezpieczeństwami.
Na podstawie: D. Chancellor i B. Avison, Ciekawe dlaczego widzimy, słyszymy, czujemy i inne pytania na temat ciała i zmysłów, Ożarów Mazowiecki 2009.

Zadanie 1.
W jakiejś kolejności trzeba ułożyć części tekstu Ten niesamowity nos (A, B, C, D), żeby łączyły się ze sobą w spójną całość? Wpisz w kratki odpowiednie numery.
A. 2
B. 1
C. 4
D. 3

Zadanie 2.
Poniżej zapisano pytania, na które odpowiadają poszczególne akapity. W każdą kratkę wpisz literę oznaczającą odpowiedni akapit.
Pytanie
1. W jaki sposób ludzie i zwierzęta poznają świat? B
2. Skąd bierze się zapach? A
3. Dlaczego niektóre zapachy nam się podobają, a inne nie? D
4. W jaki sposób zapach może ostrzegać? C

Zadanie 3.
Wybierz określenie dla tekstu i uzasadnij swój wybór. Zaznacz odpowiedź A lub B oraz uzasadnienie 1 lub 2.

Odpowiedź.
3 B 1

Zadanie 4.
a) Wypisz z tekstu po jednym przykładzie zdania pytającego, rozkazującego i oznajmującego.
Zdanie pytające: Skąd się bierze zapach
Zdanie rozkazujące: Uważaj na siebie i bądź ostrożny
Zdanie oznajmujące: Ludzie, a także zwierzęta poznają świat za pomocą pięciu zmysłów
b) Odpowiedz, który typ zdań najlepiej wyraża przestrogę przed zagrożeniem.
Uważaj na siebie i bądź ostrożny!

Tekst do zadań 5.–13.
Kiedy pada deszcz
Nowy nauczyciel pojawił się tego dnia, kiedy tak strasznie lał deszcz. Dzieci siedziały w ławkach przemoknięte do suchej nitki i w fatalnych humorach. Z włosów skapywały im krople wody na zeszyty, a wokół butów tworzyły się małe kałuże.
Punktualnie o ósmej otworzyły się drzwi i do klasy wkroczył gruby pan dyrektor i niski, szczupły, życzliwie uśmiechnięty mężczyzna ubrany w kraciasty garnitur.
– Dzień dobry, dzieci! – powiedział dyrektor. – To jest wasz nowy nauczyciel, pan Straszydło.
Uczniowie zachichotali. Dyrektor opuścił klasę, a drobny pan Straszydło, zaczerwieniony jak burak, usiadł za nauczycielskim pulpitem, o wiele za dużym na jego osobę.
– Że też właśnie dzisiaj musiało się tak rozpadać – westchnął i troskliwie obmacał swój spiczasty nos.
– A co to szkodzi? – rzucił arogancko Fred. – Przecież tu wiecznie pada.
– Naprawdę? – Zaskoczony pan Straszydło wytrzeszczył oczy. – Och, to okropne!
I w tym momencie jego nos zaczął się rozszerzać i wydłużać. Stawał się coraz dłuższy i dłuższy, coraz grubszy i grubszy. I szczeciniasty jak stara miotła. Małe uszka pana Straszydły zrobiły się spiczaste i wielkie jak papierowe torby. A potem nowy nauczyciel całkiem się przefarbował na jadowicie zielony kolor, łącznie z kraciastym ubraniem.
– Wiedziałem, że tak będzie! Ale czy musiało się to stać właśnie teraz? – poskarżył się nikłym, cichym głosem, który nic a nic się nie zmienił.. Jest mi niezwykle przykro. Uwaga!
Ostrzegawczo podniósł jadowicie zielony palec, gdyż nagle zaczął także rosnąć. Ale jak! Irena, Borys, Sven i Barbara uciekli z pierwszego rzędu ławek do ostatniego, gdzie siedział arogancki Fred. Nowy nauczyciel robił się coraz większy i większy, aż wypełnił połowę klasy jak olbrzymi zielony balon. Jego prawe ramię zwaliło stojak na mapy. Głowa, na której wyrosły dorodne czerwone kolce, sięgała sufitu. Pięknie ząbkowany ogon uderzył w tablicę i przełamał ją na pół, a lewe ramię podpierało drzwi wielką uzbrojoną w ostre pazury łapą.
– Oooch! – jęknęła jednogłośnie druga klasa.
– Ooobłęd! – wycharczał arogancki Fred.
Zielone monstrum, stojąc tuż przed pulpitem, uśmiechnęło się przyjacielsko mimo długich zębisk i powiedziało cichym głosem:
– Nie przejmujcie się dzieci! To przytrafia mi się tylko podczas deszczowej pogody!
Jadowicie zielony olbrzym tchnął teraz powoli, przez całą klasę, niewielkim żółtym płomieniem, który momentalnie wysuszył dzieciom włosy i bardzo je rozbawił.
– Co tam się u was dzieje? – rozległ się za drzwiami głos dyrektora.
Łapa pana Straszydły ciągle jeszcze podpierała drzwi, więc chociaż dyrektor ruszał klamką, nie mógł wejść do środka. Przez okno wpadł do klasy promień słońca, wprost na monstrualny nos pana Straszydły. Pufff! Tak jak z balonu czasem uchodzi nagle powietrze, tak olbrzymie zielone monstrum stało się z powrotem nowym nauczycielem, szczupłym, drobnym panem Straszydłą. A przez nagle otwarte drzwi do klasy wleciał z rozpędu pan dyrektor.
– A to co?! – krzyknął zdumiony na widok rozłupanej tablicy, przesuniętego pulpitu i przewróconego stojaka na mapy.
– Och, to moja wina – powiedział pan Straszydło z zakłopotanym uśmiechem. – Byłem chyba trochę niezręczny.
Wszystkie dzieci z drugiej klasy patrzyły zachwycone i na osłupiałego pana dyrektora, i na nowego nauczyciela. I nigdy niczego tak gorąco nie pragnęły jak deszczowego roku szkolnego.
Cornelia Funke, Opowieści straszne i niestraszne, przeł. I. Korsak, Warszawa 2008

Zadanie 5.
Ponumeruj wydarzenia tak, żeby ich kolejność była taka jak w opowiadaniu. Pierwsze wydarzenie ma już swój numer.
Wydarzenie
A. Przedstawienie nowego nauczyciela przez dyrektora. 2
B. Dzieci, nauczyciel i dyrektor w zniszczonej klasie. 8
C. Oczekiwanie na rozpoczęcie lekcji. 1
D. Rozmowa z Fredem na temat pogody. 3
E. Przemiana nauczyciela w zielonego potwora. 4
F. Powrót nauczyciela do ludzkiej postaci. 7
G. Zianie ogniem. 5
H. Przybycie zaniepokojonego dyrektora pod drzwi klasy. 6

Zadanie 6.
Wybierz właściwe dokończenie zdania.
Pan Straszydło zrobił się zaczerwieniony jak burak, gdyż
A. zmęczył się w drodze do szkoły.
B. był zakłopotany spotkaniem z uczniami.(Poprawna odpowiedź)
C. zdenerwował go przed lekcją dyrektor.
D. nie przygotował się do lekcji.

Zadanie 7.
Wybierz właściwe dokończenie zdania.
Fred określony został jako arogancki chłopiec, co oznacza, że
A. zachowuje się niegrzecznie.(Poprawna odpowiedź)
B. zadaje dużo kłopotliwych pytań.
C. jest niezwykle uparty.
D. okropnie boi się potworów

Zadanie 8.
Określ, czy zdania A, B, C są prawdziwe (P) czy fałszywe (F). Przy każdym zdaniu zaznacz P albo F.
A. Nauczyciel ział ogniem, aby przestraszyć dzieci. FAŁSZ
B. Promienie słońca umożliwiły nauczycielowi powrót do ludzkiej postaci. PRAWDA
C. Dyrektor wiedział, że pan Straszydło potrafi zmieniać swój wygląd. FAŁSZ

Zadanie 9.
Odpowiedz, o czym świadczy ostatnie zdanie opowiadania.
Dzieci
A. chętnie bawiły się w deszczu.
B. chciały częściej oglądać przemiany nauczyciela.(Poprawna odpowiedź)
C. nie chciały chodzić na piesze wycieczki.
D. lubiły spędzać czas w szkole.

Zadanie 10.
Dokończ zdania. Wybierz poprawne wypełnienie luk 10.1. i 10.2.
Wyraz jadowicie w sformułowaniu jadowicie zielony znaczy 10.1. A.
Wyraz ten jest 10.2. B.

10.1.
A. jaskrawo
B. niebezpiecznie
C. złośliwie

10.2.
A. przymiotnikiem
B. przysłówkiem
C. rzeczownikiem

Zadanie 11.
Wyjaśnij, czy Twoim zdaniem nazwisko Straszydło trafnie opisuje nowego nauczyciela. Uzasadnij swoje zdanie.
Odpowiedź.
Nazwisko Straszydło trafnie opisuje nowego nauczyciela, ponieważ pod wpływem deszczu zamienia się w potwora i wygląda przerażająco.

Zadanie 12.
Zacytuj zdanie, od którego tekst nabiera charakteru fantastycznego.
Odpowiedź.
I w tym momencie jego nos zaczął się rozszerzać i wydłużać.

Zadanie 13.
Napisz opowiadanie z dialogiem o wycieczce, na którą klasa wybrała się z panem Straszydłą.
Twoja praca powinna zająć połowę wyznaczonego miejsca

Tekst do zadań 1.–4.

Ten niesamowity nos
A.
Stąd, że kiedy jesz, małe kawałki pokarmu wędrują z powietrzem również do twojego nosa. Te cząstki są tak małe, że ich nie widać, ale nerwy w twoim nosie odnajdują je i wysyłają odpowiednią informację do twojego mózgu. Pewnie zastanawiasz się, jak to się dzieje, że jedne zapachy nam się podobają, a inne nie.
B.
Ludzie, a także zwierzęta poznają świat za pomocą pięciu zmysłów. Są to: zmysł słuchu, zmysł wzroku, zmysł smaku, zmysł węchu oraz zmysł dotyku. Każdy ze zmysłów może prawidłowo działać dzięki odpowiedniemu narządowi. Narządy zmysłu to: ucho (zmysł słuchu), oczy (zmysł wzroku), język (zmysł smaku), nos (zmysł zapachu), całe ciało (zmysł dotyku). Spróbujmy dowiedzieć się czegoś więcej o naszym węchu. Skąd bierze się zapach?
C.
Dlatego zawsze trzeba się oddalić z miejsca, w którym czuć bardzo drażniący zapach – może on oznaczać, że w powietrzu znajduje się trujący gaz. Uważaj na siebie i bądź ostrożny!
D.
Odpowiedź jest prosta – zapachy pobudzają tę część mózgu, która odpowiedzialna jest za emocje, i informują o tym, czy coś jest dobre czy złe. Przyjemny zapach, na przykład świeżych wypieków, może nas ucieszyć, a przykry – rozzłościć. Zapachy mogą nas także ostrzegać przed niebezpieczeństwami.
Na podstawie: D. Chancellor i B. Avison, Ciekawe dlaczego widzimy, słyszymy, czujemy i inne pytania na temat ciała i zmysłów, Ożarów Mazowiecki 2009.

Zadanie 1.
Poniżej zapisano pytania, na które odpowiadają poszczególne akapity. W każdą kratkę wpisz literę oznaczającą odpowiedni akapit.
Pytanie
1. W jaki sposób zapach może ostrzegać? C
2. Dlaczego niektóre zapachy nam się podobają, a inne nie? D
3. Skąd bierze się zapach? A
4. W jaki sposób ludzie i zwierzęta poznają świat? B

Zadanie 2.
W jakiejś kolejności trzeba ułożyć części tekstu Ten niesamowity nos (A, B, C, D), żeby łączyły się ze sobą w spójną całość? Wpisz w kratki odpowiednie numery.
A. 2
B. 1
C. 4
D. 3

Zadanie 3.
Wybierz określenie dla tekstu i uzasadnij swój wybór. Zaznacz odpowiedź A lub B oraz uzasadnienie 1 lub 2.

Odpowiedź.
A 1

Zadanie 4.
a) Wypisz z tekstu po jednym przykładzie zdania pytającego, rozkazującego i oznajmującego.
Zdanie pytające: Skąd się bierze zapach
Zdanie rozkazujące: Uważaj na siebie i bądź ostrożny
Zdanie oznajmujące: Ludzie, a także zwierzęta poznają świat za pomocą pięciu zmysłów
b) Odpowiedz, który typ zdań najlepiej wyraża przestrogę przed zagrożeniem.
Uważaj na siebie i bądź ostrożny!

Tekst do zadań 5.–13.
Kiedy pada deszcz
Nowy nauczyciel pojawił się tego dnia, kiedy tak strasznie lał deszcz. Dzieci siedziały w ławkach przemoknięte do suchej nitki i w fatalnych humorach. Z włosów skapywały im krople wody na zeszyty, a wokół butów tworzyły się małe kałuże.
Punktualnie o ósmej otworzyły się drzwi i do klasy wkroczył gruby pan dyrektor i niski, szczupły, życzliwie uśmiechnięty mężczyzna ubrany w kraciasty garnitur.
– Dzień dobry, dzieci! – powiedział dyrektor. – To jest wasz nowy nauczyciel, pan Straszydło.
Uczniowie zachichotali. Dyrektor opuścił klasę, a drobny pan Straszydło, zaczerwieniony jak burak, usiadł za nauczycielskim pulpitem, o wiele za dużym na jego osobę.
– Że też właśnie dzisiaj musiało się tak rozpadać – westchnął i troskliwie obmacał swój spiczasty nos.
– A co to szkodzi? – rzucił arogancko Fred. – Przecież tu wiecznie pada.
– Naprawdę? – Zaskoczony pan Straszydło wytrzeszczył oczy. – Och, to okropne!
I w tym momencie jego nos zaczął się rozszerzać i wydłużać. Stawał się coraz dłuższy i dłuższy, coraz grubszy i grubszy. I szczeciniasty jak stara miotła. Małe uszka pana Straszydły zrobiły się spiczaste i wielkie jak papierowe torby. A potem nowy nauczyciel całkiem się przefarbował na jadowicie zielony kolor, łącznie z kraciastym ubraniem.
– Wiedziałem, że tak będzie! Ale czy musiało się to stać właśnie teraz? – poskarżył się nikłym, cichym głosem, który nic a nic się nie zmienił.. Jest mi niezwykle przykro. Uwaga!
Ostrzegawczo podniósł jadowicie zielony palec, gdyż nagle zaczął także rosnąć. Ale jak! Irena, Borys, Sven i Barbara uciekli z pierwszego rzędu ławek do ostatniego, gdzie siedział arogancki Fred. Nowy nauczyciel robił się coraz większy i większy, aż wypełnił połowę klasy jak olbrzymi zielony balon. Jego prawe ramię zwaliło stojak na mapy. Głowa, na której wyrosły dorodne czerwone kolce, sięgała sufitu. Pięknie ząbkowany ogon uderzył w tablicę i przełamał ją na pół, a lewe ramię podpierało drzwi wielką uzbrojoną w ostre pazury łapą.
– Oooch! – jęknęła jednogłośnie druga klasa.
– Ooobłęd! – wycharczał arogancki Fred.
Zielone monstrum, stojąc tuż przed pulpitem, uśmiechnęło się przyjacielsko mimo długich zębisk i powiedziało cichym głosem:
– Nie przejmujcie się dzieci! To przytrafia mi się tylko podczas deszczowej pogody!
Jadowicie zielony olbrzym tchnął teraz powoli, przez całą klasę, niewielkim żółtym płomieniem, który momentalnie wysuszył dzieciom włosy i bardzo je rozbawił.
– Co tam się u was dzieje? – rozległ się za drzwiami głos dyrektora.
Łapa pana Straszydły ciągle jeszcze podpierała drzwi, więc chociaż dyrektor ruszał klamką, nie mógł wejść do środka. Przez okno wpadł do klasy promień słońca, wprost na monstrualny nos pana Straszydły. Pufff! Tak jak z balonu czasem uchodzi nagle powietrze, tak olbrzymie zielone monstrum stało się z powrotem nowym nauczycielem, szczupłym, drobnym panem Straszydłą. A przez nagle otwarte drzwi do klasy wleciał z rozpędu pan dyrektor.
– A to co?! – krzyknął zdumiony na widok rozłupanej tablicy, przesuniętego pulpitu i przewróconego stojaka na mapy.
– Och, to moja wina – powiedział pan Straszydło z zakłopotanym uśmiechem. – Byłem chyba trochę niezręczny.
Wszystkie dzieci z drugiej klasy patrzyły zachwycone i na osłupiałego pana dyrektora, i na nowego nauczyciela. I nigdy niczego tak gorąco nie pragnęły jak deszczowego roku szkolnego.
Cornelia Funke, Opowieści straszne i niestraszne, przeł. I. Korsak, Warszawa 2008

Zadanie 5.
Ponumeruj wydarzenia tak, żeby ich kolejność była taka jak w opowiadaniu. Pierwsze wydarzenie ma już swój numer.
Wydarzenie
A. Rozmowa z Fredem na temat pogody. 3
B. Dzieci, nauczyciel i dyrektor w zniszczonej klasie. 8
C. Oczekiwanie na rozpoczęcie lekcji. 1
D. Przemiana nauczyciela w zielonego potwora. 4
E. Przedstawienie nowego nauczyciela przez dyrektora. 2
F. Powrót nauczyciela do ludzkiej postaci. 7
G. Przybycie zaniepokojonego dyrektora pod drzwi klasy. 6
H. Zianie ogniem. 5

Zadanie 6.
Wybierz właściwe dokończenie zdania.
Pan Straszydło zrobił się zaczerwieniony jak burak, gdyż
A. zmęczył się w drodze do szkoły.
B. nie przygotował się do lekcji.
C. zdenerwował go przed lekcją dyrektor.
D. był zakłopotany spotkaniem z uczniami.(Poprawna odpowiedź)

Zadanie 7.
Wybierz właściwe dokończenie zdania.
Fred określony został jako arogancki chłopiec, co oznacza, że
A. zadaje dużo kłopotliwych pytań.
B. zachowuje się niegrzecznie.(Poprawna odpowiedź)
C. okropnie boi się potworów.
D. jest niezwykle uparty.

Zadanie 8.
Określ, czy zdania A, B, C są prawdziwe (P) czy fałszywe (F). Przy każdym zdaniu zaznacz P albo F.
A. Promienie słońca umożliwiły nauczycielowi powrót do ludzkiej postaci. PRAWDA
B. Dyrektor wiedział, że pan Straszydło potrafi zmieniać swój wygląd. FAŁSZ
C. Nauczyciel ział ogniem, aby przestraszyć dzieci. FAŁSZ

Zadanie 9.
Odpowiedz, o czym świadczy ostatnie zdanie opowiadania.
Dzieci
A. lubiły spędzać czas w szkole.
B. nie chciały chodzić na piesze wycieczki.
C. chciały częściej oglądać przemiany nauczyciela.(Poprawna odpowiedź)
D. chętnie bawiły się w deszczu

Zadanie 10.
Dokończ zdania. Wybierz poprawne wypełnienie luk 10.1 i 10.2.
Wyraz jadowicie w sformułowaniu jadowicie zielony znaczy 10.1. B.
Wyraz ten jest 10.2. A.

10.1.
A. niebezpiecznie
B. jaskrawo
C. złośliwie

10.2.
A. przysłówkiem
B. przymiotnikiem
C. rzeczownikiem

Zadanie 11.
Wyjaśnij, czy Twoim zdaniem nazwisko Straszydło trafnie opisuje nowego nauczyciela. Uzasadnij swoje zdanie.
Odpowiedź.
Nazwisko Straszydło trafnie opisuje nowego nauczyciela, ponieważ pod wpływem deszczu zamienia się w potwora i wygląda przerażająco.

Zadanie 12.
Zacytuj zdanie, od którego tekst nabiera charakteru fantastycznego.
Odpowiedź.
I w tym momencie jego nos zaczął się rozszerzać i wydłużać.

Zadanie 13.
Napisz opowiadanie z dialogiem o wycieczce, na którą klasa wybrała się z panem Straszydłą.
Twoja praca powinna zająć połowę wyznaczonego miejsca.