Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

„Dziady” cz. III Adama Mickiewicza to lektura obowiązkowa na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, omówienie utworu i motywy

Magdalena Konczal
Magdalena Konczal
"Dziady" cz. III to jedna z lektur obowiązkowych na maturze 2023. Warto zapoznać się z ich treścią, najważniejszymi motywami i cytatami.
"Dziady" cz. III to jedna z lektur obowiązkowych na maturze 2023. Warto zapoznać się z ich treścią, najważniejszymi motywami i cytatami. Wojciech Wojtkielewicz/ Polska Press / wikimedia commons public domain
„Dziady” cz. III Adama Mickiewicza to jedna z kluczowych lektur obowiązkowych na maturze 2023. Warto zapoznać się z treścią utworu, najważniejszymi bohaterami, wymową i motywami, które można wykorzystać zarówno na ustnym, jak i na pisemnym egzaminie. Przedstawiamy istotne informacje o III części „Dziadów” Adama Mickiewicza.

Spis treści

„Dziady” cz. III. Streszczenie lektury obowiązkowej

Prolog: Akcja dramatu rozpoczyna się w Wilnie, w klasztorze bazylianów przerobionym na więzienie. To właśnie tam następuje przemiana Gustawa w Konrada. Bohater, gdy dowiedział się, że zostanie uwolniony, napisał na ścianie: „Umarł Gustaw, narodził się Konrad”.

Akt I, scena I (scena więzienna): Więźniowie spotykają się w celi Konrada w wigilię. Wszyscy obecni w celi witają nowego więźnia – Żegotę. Więźniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami i wspomnieniami, mówią o trudnych warunkach, przewożeniu dzieci na Syberię itd. Żegota opowiada zebranym bajkę o diable, który chciał zniszczyć ziarnko podarowane ludziom przez Boga. Zebrani zaczynają nawoływać do zemsty, śpiewając pieśń, wśród nich jest Konrad, który wygłasza wówczas tzw. małą improwizację (unosi się nad ziemią w postaci orła, chce stoczyć walkę z krukiem). Więźniowie mu przerywają, mówiąc: „Dosyć już tych pieśni”.

Akt I, scena II (Improwizacja): To monolog liryczny Konrada, w którym zawarte są jego rozważania. Konrad mówi o swojej miłości do narodu. Pamięta o tradycji, ale ważna jest dla niego również przyszłość. Pragnieniem bohatera jest uczynienie Polski wielkim narodem („Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić, chcę nim cały świat zadziwić”). Konrad wyrzuca Bogu to, że nie ratuje ludzi w potrzebie („a Ty mądrze i wesoło zawsze rządzisz, zawsze sądzisz i mówią, że Ty nie błądzisz!”).

Rozpoczyna się polemika ze Stwórcą. Konrad stawia szereg zarzutów wobec Boga. Bohater przeżywa kryzys wiary. W trakcie jego monologu pojawiają się postacie po jego lewej stronie (diabeł) i prawej (anioł), które próbują na niego wpłynąć. Walczą o jego duszę. Konrad chce, by Bóg dał mu władzę nad narodem. Główny bohater jest na granicy bluźnierstwa. Wreszcie bohater mówi: „Krzyknę, żeś Ty nie ojcem świata, ale…”, a diabeł dokańcza za niego: „carem!”. Zły chce chwycić jego duszę, ale ktoś się za niego modli.

Akt I, scena III: ksiądz Piotr modli się nad Konradem, odprawianie są nad nim egzorcyzmy. Konrad w widzeniu mówi o tym, że widzi przetrzymywanego przez Rosjan Rollisona, który rozważa popełnienie samobójstwa. Wreszcie zły duch opuszcza ciało Konrada, a ksiądz Piotr radzi bohaterowi, by się modlił.

Akt I, scena IV (widzenie Ewy): akcja rozgrywa się w wiejskim domu pod Lwowem. Ewa ma widzenie, w trakcie którego objawia się jej Jezus i Maryja.

Akt I, scena V: akcja rozgrywa się w celu ks. Piotra. Duchowny się modli. W trakcie modlitwy ma widzenie. Ukazują mu się kibitki wiozące ludność na Syberię. Jest tam także tajemnicza postać, która nosi imię czterdzieści i cztery (ona ma zbawić kraj). Bardzo wyraźnie widać tu wizję mesjanistyczną – księdzu ukazują się bowiem Polacy, którzy niosą krzyż, a ostatecznie zmartwychwstają.

Akt I, scena VI (widzenie Senatora): Nowosilcowa dręczą koszmary. Senator traci szacunek ludzi. Demony walczą o jego duszę.

Akt I, scena VII (salon warszawski): znane osobistości spotykają się na balu. Od razu można zauważyć wyraźny podział: młodzi patrioci stoją przy drzwiach (mówią po polsku), a damy, oficerowie i literaci siedzący przy stolikach rozmawiają po francusku o wyższości zachodniej literatury nad polską oraz wychwalają senatora.

Dama znajdująca się w towarzystwie przy drzwiach zachęca do wysłuchania opowieści o Cichowskim. Szambelan nie chce jej słuchać, dlatego wychodzi, reszta towarzystwa przysłuchuje się historii. Adolf opowiada, że Cichowski uznany był za martwego. On został uwięziony i poddawany rozmaitym torturom. Nie wydał jednak swoich towarzyszy. Po latach wrócił jako człowiek wyniszczony – stracił pamięć. Elita uznała, że ta historia zawiera zbyt dużo drastycznych szczegółów, a damy stwierdziły, że francuska literatura jest dużo lepsza, niż polska.

Akt I, scena VIII (Pan Senator): akcja rozgrywa się w domu senatora w Wilnie. Senator Nowosilcow, Pelikan, Doktor oraz Bajkow, grając w karty, rozmawiają o sprawie Rollisona. W pewnym momencie do sali wchodzi matka Rollisona, żądając, by pozwolono jej się zobaczyć z dzieckiem lub zaprowadzić do niego księdza. Nowosilcow udaje, że nie wie, o kogo chodzi, obiecuje jednak zająć się tą sprawą.

Po jej wyjściu senator rozkazuje, by zaprowadzić matkę do syna. Z kolei doktor radzi, by w jego celi otworzyć okno, żeby Rollison mógł popełnić samobójstwo. Ksiądz Piotr przepowiada doktorowi, że jeszcze tej nocy umrze. Pani Rollison dowiedziała się, że jej syn został wyrzucony przez okno, w szale wpadła na salę i zaczęła krzyczeć na Nowosilcowa, wreszcie zemdlała.

Chwilę później piorun trafił w doktora, uśmiercając go, zgodnie z przepowiednią księdza Piotra. Rollison nie zginął, był jedynie ranny. Ksiądz Piotr idzie do sali, w której jest Rollison, po drodze spotyka Konrada i przeprowadza z nim krótką rozmowę. Duchowny mówi głównemu bohaterowi, że widzi przed nim tajemniczą podróż.

Scena IX (Noc dziadów): W tej scenie występują kobieta i guślarz. Wspomniane są także zjawy, duchy Doktora i Bajkowa, które nie zaznały po śmierci spokoju. Kobieta prosi o przywołanie ducha jej ukochanego, jednak mimo starań się to nie udaje. Przed świtem kobieta i guślarz widzą wozy ludzi wiezionych na Syberię. Wśród nich jest także Konrad. Ma na sobie ślady krwi.

Ustęp: został podzielony na poszczególne części (Droga do Rosji, Przedmieścia stolicy, Petersburg, Pomnik Piotra Wielkiego, Przegląd wojska, Oleszkiewicz i Do przyjaciół Moskali).

Dziady cz. III jako dramat romantyczny

Dramat romantyczny zrywa z tradycją antyczną. Nie obowiązują w nim już m.in. zasada trzech jedności czy nieobecność scen miłosnych lub krwawych. Jednym z najbardziej znanych polskich dramatów romantycznych jest właśnie III część „Dziadów” Adama Mickiewicza.

Cechy dramatu romantycznego:

  • synkretyzm rodzajowy i gatunkowy (w dramacie mogą pojawiać się różne gatunki i rodzaje literackie, np. monologowa i liryczna Wielka Improwizacja czy epickie opowiadanie Jana Sobolewskiego. Nie jest to więc dramat w czystej postaci;
  • fragmentaryczność. Dramat jest trudny do wystawienia na scenie, ze względu na obecność w nim luźno ze sobą połączonych scen, nie ma ciągu przyczynowo-skutkowego;
  • oniryzm – sposób opisywania wizji, zatarcie granicy pomiędzy tym, co rzeczywiste a irracjonalne;
  • obecność scen wizyjnych (np. obecność aniołów);
  • obecność scen mistycznych i fantastycznych, świat rzeczywisty przenika się z pozafizycznym;
  • obecność bohatera romantycznego, który jest buntownikiem, niezgadzającym się ze światem;
  • występowanie scen zbiorowych;
  • zerwanie z zasadą trzech jedności (akcja trwa dłużej niż dobę, rozgrywa się w kilku miejscach i ma kilka wątków);
  • zerwanie z zasadą decorum. Brak tu języka podniosłego, obecny jest język codzienny;
  • kompozycja otwarta – akcja nie jest zamknięta ewidentnym zakończeniem;
  • dwupłaszczyznowość – dwa światy (duchowy i materialny) współwystępują jednocześnie i mają na siebie wpływ.

III część „Dziadów” Mickiewicza jako dramat narodowy

Utwór Mickiewicza to także opowieść o zniewolonej Polsce, która znalazła się w tragicznej sytuacji dziejowej. Niezwykle ważnym elementem III części „Dziadów” są więc kwestie narodowe. Mówi się, że to właśnie naród jest głównym bohaterem dramatu.

W utworze stawiane są pytania o sens cierpienia ojczyzny. Zgodnie z myślą mickiewiczowską („Polska Chrystusem narodów”) i mesjanizmem to Polska cierpi za inne narody, tak jak Jezus cierpiał na krzyżu za innych ludzi. W III części „Dziadów” zawarta została także ocena postaw Polaków (społeczeństwa) wobec zaistniałej sytuacji dziejowej.

W dramacie pojawiają się także autentyczne wydarzenia czy postacie (np. Piotr Wysocki – uczestnik procesu Filomatów).

Konrad jako bohater prometejski. Bunt Konrada

Niezwykle ważną częścią „Dziadów” cz. III jest Wielka Improwizacja, w trakcie której Konrad wygłasza swój monolog. Jest on bohaterem niepokornym, który buntuje się nie tylko przeciwko zniewoleniu Polski, ale także przeciwko Bogu. Liczy się dla niego przede wszystkim wolność i dobro ludzi. Właśnie dlatego Konrad nazywany jest bohaterem prometejskim. Mitologiczny Prometeusz stanowi bowiem symbol bezinteresownego poświecenia życia dla innych ludzi.

Warto zaznaczyć, że postawa buntu, którą widzimy u Konrada, jest charakterystyczna dla bohatera romantycznego. Pycha i duma tej postaci nie wynikają jednak z samej chęci wywyższenia się. Ostatecznie Konrad chce nieść ludzkości szczęście.

Mesjanizm w III części „Dziadów”

Mesjanizm to wiara, że naród przez cierpienie i męczeństwo zbawi siebie i całą ludzkość. Zakładał także, że szczególne jednostki poprzez swoje cierpienie mogą zbawić ludzi. Romantycy dostosowali koncepcje mesjanizmu do XIX-wiecznych realiów (np. klęska powstania listopadowego). Polska miała być narzędziem Boga do walki ze złem historycznym.

Ważne motywy w III części „Dziadów” Mickiewicza

Warto zapoznać się z motywami, które występują w III części „Dziadów” Adama Mickiewicza:

  • Motyw przemiany – główny bohater przechodzi głęboką przemianę, z romantycznego kochanka Gustawa w walczącego o wolność Konrada.
  • Motyw cierpienia – zgodnie z mesjanistyczną wizją, Polska cierpi za inne narody, cierpienie widać także u więźniów.
  • Motyw wolności – to najważniejsza wartość dla ludzi, walczących za ojczyznę. Konrad chce, by Polska wreszcie była wolna.
  • Motyw poświęcenia – Konrad chce poświęcić siebie, a nawet swoją duszę dla dobra ludzkości („Nazywam się Milijon – bo za milijony kocham i cierpię katusze”).
  • Motyw miłości do ojczyzny – zarówno u Konrad, jak i inni więźniowie są patriotami, dla dobra ojczyzny znoszą trudy i prześladowania.

Cytaty z III części „Dziadów”

Oprócz motywów warto znać także istotne dla wymowy utworu cytaty z III części „Dziadów”:

  • „Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi”.
  • „Nazywam się Milijon – bo za miliony Kocham i cierpię katusze”.
  • „Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga. Z Bogiem i choćby mimo Boga!”
  • „Ludzie! Każdy z was mógłby, samotny, więziony, myślą i wiarą zwalać i podźwigać trony”.

Te informacje na temat lektury obowiązkowej na maturze 2023 dobrze jest zapamiętać.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści (5) - oszustwo na kartę NFZ

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: „Dziady” cz. III Adama Mickiewicza to lektura obowiązkowa na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, omówienie utworu i motywy - Strefa Edukacji

Wróć na gloswielkopolski.pl Głos Wielkopolski