Dzień Flagi 2 maja. Historia polskiej flagi jest długa i niezwykle ciekawa. Jej początki sięgają X wieku

Ojczyznę kochać trzeba i szanować
Nie deptać flagi i nie pluć na godło
Należy też w coś wierzyć i ufać
Nie deptać flagi i nie pluć na godło
Wychowanie, T.Love

Ukształtowane i utrwalone przez pokolenia symbole Narodu i Państwa Polskiego: orzeł biały, biało-czerwone barwy i "Mazurek Dąbrowskiego", wyrażały zawsze miłość Polaków do Ojczyzny oraz dążenie do jedności Narodu, niepodległości i integralności Państwa, dbałość o dobro i rozwój Polski, dążenie do zapewnienia Narodowi i Państwu godnego miejsca wśród innych narodów i państw. Godło, barwy i hymn łączyły i łączą wszystkich Polaków w kraju i za granicą. Są trwałymi znamionami tożsamości, honoru, dumy i godności Narodu.

Historia polskiej flagi jest długa i niezwykle ciekawa. Jej początki sięgają X wieku, kiedy to polscy książęta używali chorągwi, ale miały one bardzo różne kolory i były prywatnymi symbolami. Chorągiew jako flaga narodowa pojawia się na przełomie XIII i XIV wieku. Była ona czerwona z białym orłem umieszczonym nieco bardziej w lewo niż pośrodku. Kolory biały i czerwony, jako barwy państwowe Polski, zostały wprowadzone przez parlament 7 lutego 1831 roku. Za symbol państwowy flaga biało-czerwona została uznana dopiero po I wojnie światowej, w 1919 roku. 

Najpierw był karmazyn, stanowiący symbol dostojeństwa i bogactwa, uważany za najszlachetniejszy z kolorów. Na pierwszych flagach i sztandarach reprezentujących Królestwo Polskie widniał biały orzeł w koronie na czerwonym tle. O „chorągwi wielkiej, na której wyszyty był misternie orzeł biały z rozciągnionemi skrzydły, dziobem rozwartym i z koroną na głowie, jako herb i godło całego Królestwa Polskiego” zauważał Jan Długosz w opisie bitwy pod Grunwaldem.

Chorągiew jest najstarszym rozpoznawczym znakiem bojowym. To płat materiału w określonych barwach, na którym widnieje godło, czyli znak. Na polu bitwy chorągiew pomagała rozróżnić walczące strony, wskazywała kierunek natarcia i wyznaczała miejsce zbiórki. Sygnałem do rozpoczęcia bitwy było rozwinięcie chorągwi, których nie zwijano aż do zakończenia walki. Honor i cześć rycerzy, którym powierzono chorągiew, zależały od tego, czy zdołali ją w czasie bitwy ochronić. Symbolem zwycięstwa nad przeciwnikiem było rzucanie zdobytych chorągwi pod nogi władcy lub naczelnego wodza, a im więcej ich było, tym większe zwycięstwo i chwała. 

Barwami królewskimi Rzeczypospolitej Obojga Narodów był sztandar złożony z trzech pasów: dwóch czerwonych umieszczonych w dole i na górze oraz oddzielającym je pasie białym, na których umieszczano zwykle czterodzielny Herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów o czerwonym tle zawierający dwa pola przedstawiające białego Orła w koronie, czyli symbol Korony i dwa z wizerunkiem Pogoni – herbu Litwy. Na tarczy sercowej znajdował się najczęściej herb rodowy aktualnie panującego monarchy.

W czasach I Rzeczypospolitej silna była także tradycja uznająca za barwy narodowe trzy kolory: biały, karmazynowy i granatowy. Tradycja barw karmazynowej i granatowej wywodzi się od strojów żołnierzy kawalerii, czyli wojsk narodowego autoramentu. Pochodzenie bieli jako jednego z kolorów narodowych pochodzi zaś od kopii i proporców jazdy, które zdobiono chorągiewkami czerwono-białymi lub karmazynowo-granatowymi.

Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792. Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły wówczas w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone. Po raz pierwszy polskie barwy zostały uregulowane w uchwale Sejmu Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831 na wniosek posła Walentego Zwierkowskiego, wiceprezesa Towarzystwa Patriotycznego, jako propozycja kompromisowa pomiędzy barwą białą – nadaną przez Augusta II Mocnego i proponowaną przez konserwatystów i trójbarwną – biało-czerwono-szafirową – barwami konfederacji barskiej proponowanymi przez Towarzystwo Patriotyczne:
Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu Wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią:

• Artykuł 1.
• Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
• Artykuł 2.
• Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były.
• Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.

Po odzyskaniu niepodległości barwy i kształt flagi uchwalił Sejm Ustawodawczy odrodzonej Polski 1 sierpnia 1919. W ustawie podano: „Za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony.” Dwa lata później Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało broszurę, w której sprecyzowano odcień czerwieni definiując ją jako karmazyn, ale w 1927 odcień koloru czerwonego został zmieniony na cynober, ten sam kolor został użyty w definicji flagi w ustawie z 1955.

Kolory flagi zostały ponownie zmienione ustawą z 31 stycznia 1980, ustawę opracował zespół ekspertów w skład którego wchodzili Szymon Kobyliński, Maria Szypowska, Kazimierz Sikorski oraz Nikodem Sobczak.

Biel wchodząca w skład barw Polski do 1980 była określana słownie, bez podawania jej parametrów. W 1921 roku ukazała się broszura „Godła i barwy Rzeczypospolitej Polskiej” z barwnymi wizerunkami znaków państwowych, wydana przez Ministerstwo Spraw Wojskowych, a opracowana przez Stanisława Łozę. Czerwień na fladze narodowej miała odcień karmazynu. Jednakże w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z 13 grudnia 1927 odcień czerwieni zmieniono na cynober. Obydwa odcienie czerwieni, karmazyn i cynober, nie były dokładnie zdefiniowane. Zarówno opis słowny, jak i wzór graficzny odnosiły się do potocznego rozumienia tych barw, bez podawania ich konkretnych parametrów.

Od 1955 dwa rodzaje flag są w Polsce nazywane „flagą państwową”. Oprócz opisanej powyżej flagi biało-czerwonej istnieje także flaga z godłem Polski na białym prostokącie nazywana „flagą państwową z godłem”.

Flagę tę po raz pierwszy ustanowiono 1 sierpnia 1919 i początkowo przeznaczono dla polskich poselstw (przedstawicielstw dyplomatycznych) i konsulatów oraz statków handlowych[21]. W latach 1928–1930 była tylko banderą handlową. Wynikało to z faktu, że flaga biało-czerwona była i jest do dziś jedną z flag Międzynarodowego Kodu Sygnałowego używanego do sygnalizacji na morzu (flaga biało-czerwona to flaga „H”, oznaczająca (jako sygnał jednoliterowy): „Mam pilota na statku”), zatem aby odróżnić od niej polską banderę, dodano godło.

Od 1930 ponownie używają jej polskie instytucje państwowe za granicą. Dekret z 7 grudnia 1955 potwierdził ten zakres używania flagi, rozszerzając go na lotniska cywilne, porty lotnicze oraz polskie samoloty komunikacyjne za granicą. Ustawa z 31 stycznia 1980 rozszerzyła zakres używania flagi także na kapitanaty i bosmanaty portów. Rysunek orła w czerwonym polu na białym pasie flagi zmieniał się wraz z urzędową zmianą godła państwowego, a obecny wzór herbu pochodzi z 9 lutego 1990 roku

Polskie statki morskie jako banderę, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami szczególnymi; ponadto do bandery stosuje się prawo i zwyczaje międzynarodowe. Modyfikacją flagi państwowej z godłem jest bandera wojenna ustanowiona po raz pierwszy ustawą z 1 sierpnia 1919 roku. Stanowiła ona, że „banderą morską wojenną” (ale także „flagą wojenną lądową”) będzie „chorągiew z wycięciem o barwach narodowych […] z herbem Rzeczypospolitej pośrodku białego pasa”. Wobec zmiany widniejącego na banderze godła państwowego, wraz z nim uległa zmianie także i sama bandera wojenna.

Obecny wzór pochodzi z ustawy z dnia 19 lutego 1993 r. o znakach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, która określiła, że „banderą wojenną jest prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej, zakończony dwoma trójkątnymi językami na wolnym liku. Pośrodku długości białego pasa, mierzonej od liku przydrzewcowego do wierzchołka wcięcia między językami, jest umieszczone godło Rzeczypospolitej Polskiej. Stosunek szerokości płata do jego długości wynosi 1:2,1. Głębokość wcięcia pomiędzy językami jest równa połowie szerokości płata. Stosunek wysokości godła do szerokości płata wynosi 2:5”.
W Rzeczypospolitej przedrozbiorowej polska bandera wojenna przedstawiała Orła Białego na czerwonym tle, statki handlowe nosiły natomiast czerwoną banderę z wizerunkiem ramienia trzymającego pałasz

Znieważenie, niszczenie, uszkadzanie lub usuwanie flagi Polski to występek zagrożony karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku. Art. 137 § 1 Kodeksu karnego w tym samym zakresie obejmuje ochroną godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny polski znak państwowy.

Art. 137 § 2 k.k reguluje kwestię znieważenia, niszczenia, uszkadzania lub usuwania flag lub innych znaków państwowych obcego państwa na terenie Polski. Ochrona prawna z tytułu art. 137 § 2 k.k ogranicza się do znaków wystawionych publicznie przez przedstawicielstwo tego państwa lub na zarządzenie polskiego organu władzy. Zgodnie z tak zwaną klauzulą wzajemności z art. 138 § 1 k.k znaki państwa obcego na terenie Polski są objęte ochroną jedynie w przypadku gdy państwo obce zapewnia wzajemność.

Naruszenie przepisów o używaniu flagi Polski stanowi wykroczenie określone w art. 49 § 2 Kodeksu wykroczeń zagrożone karą aresztu lub grzywny.