Festiwal Bliscy Nieznajomi - Dzień Piąty

Janosik jest bohaterem zbiorowej wyobraźni trzech narodów: Polaków, Słowaków i Czechów. Po raz pierwszy na wspólny warsztat teatralny wzięły go dwa teatry z dawnej Czechosłowacji i Teatr Marcinek z Poznania (1975 rok). Po trzydziestu pięciu latach w gronie realizatorów powtórzył się tylko teatr z Hradec Králové. Na co dzień każdy teatr gra swoją wersję, ale istnieje również wersja festiwalowa - swego rodzaju mix. I taką zobaczyliśmy na Festiwalu Bliscy Nieznajomi.

Spektakl Jakuba Krofta, Łukasza Kosa i Ondreja Spišáka idealnie nawiązuje do nazwy. Niby Janosik jest nam - trzem sąsiadom - bliski, a jednak w dość dużej mierze nieznajomy. Każdy widzi go nieco inaczej. Czesi potraktowali Janosika komediowo, Słowacy - balladowo, a Polacy nieco undergroudowo, szukając cech przypisywanych Janosikowi raczej w kulturach alternatywnych niż tradycji i stereotypach.

Fantastyczny pomysł, aby ulepić spektakl z trzech różnych. Uczta teatralna, biorąc pod uwagę, że teatry z Czech i Słowacji to światowy top teatru. Ale chciałoby się obejrzeć każdą wersję osobno, aby móc ocenić do końca, jak widzą wspólnego bohatera Polacy, Słowacy i Czesi. Z tych miksowanych fragmentów można wywieść wniosek, że nie jest to postać jednoznaczna i taka sama w każdej z tych trzech kultur. W każdej obrosła innymi sensami, znaczeniami, konotacjami… Ale we wszystkich inspiruje współczesnych twórców. Janosik, choć funkcjonuje w sztuce od XIX wieku, ciągle drażni i niepokoi, podpowiada nowe tropy artystom.

Zdaje się, że polscy realizatorzy są najbardziej otwarci na reinterpretację tego herosa, ale może to tylko złudzenie, bo duża w tym zasługa Łukasza Kosa (reżyser wcielił się w tytułową postać), który - w odróżnieniu od Janosika czeskiego czy słowackiego - od strony aktorskiej - jest najbardziej wyrazisty i precyzyjnie określony, kim jest.

Dobrze się stało, że zobaczyliśmy Janosika po Winnetou. Pod każdym względem Janosik jest ciekawszy od papierowego Winnetou. I nie tylko dlatego, że nasz, swój, bliski…