Festiwal Rookie: Jeszcze książka nie zginęła!

Rookie to festiwal nietypowy pod wieloma względami. Zaskakuje już sama nazwa - Rookie to termin rozpoznawalny dla miłośników sportu, który może być obcy dla wielu uczestników wystaw artystycznych. To zawodnik niezupełnie pozbawiony doświadczenia, ale jednak będący nadal na początku swojej profesjonalnej kariery. Musi więc starać się bardziej niż konkurencja, udowadniając na boisku swoją wartość.

Rookie w przypadku poznańskiego festiwalu artbooków to niemal każdy. W Arsenale zaprezentują się artyści, wydawcy i graficy, którzy już są profesjonalistami, ale na targach kupić można publikacje najmłodszego pokolenia, przebojem wdzierające się do tego środowiska. Rookie to też sama impreza, która stanowi pierwsze w Polsce tego typu większe przedsięwzięcie. Tym samym jest nim też każda osoba, która na ten nietypowy festiwal trafi, by zweryfikować swoje wyobrażenie o tym, czymś właściwie są artbooki.

Na festiwal składa się wystawa artbooków, targi wydawców i seria spotkań dyskusyjnych. Kolejny ukłon dla fanów sportu: tytuł wystawy to "MVP". Wśród zawodników amerykańskiej ligi koszykówki NBA ten termin oznacza "most valuable player", czyli najbardziej wartościowego zawodnika. Kurator wystawy, Honza Zamojski, rozwija skrót jako "most valuable publishers", czyli najbardziej wartościowi wydawcy.

Na taki tytuł zasługuje sam Zamojski, nagrodzony między innymi Medalem Młodej Sztuki Głosu Wielkopolskiego. W ramach swojej uznanej działalności artystycznej zajmuje się właśnie projektowaniem i wydawaniem książek. Ukończył kształcące w tym kierunku studia na poznańskim Uniwersytecie Artystycznym, a w 2010 roku założył własne wydawnictwo Morava. Specjalizuje się w artbookach, a więc tym rodzaju publikacji, który pokazany zostanie na wystawie.

Spotkaliśmy się z nim, by opowiedział nam o festiwalu.

- Pomysł był taki i on był już co najmniej rok lub dwa lata temu, by co roku robić duże wydarzenie z książkami i za każdym razem, żeby trochę inaczej do tego podejść - mówi Honza Zamojski. - Rok temu w warszawskim Piktogramie odbyła się mniejsza wystawa "Bookie", która miała pokazać siłę i słabości środowiska, bo to jest jednak mocno środowiskowa rzecz. Z kolei Rookie jest mocno rozciągnięte w czasie. Najpierw był konkurs, teraz będzie trzydniowy festiwal, pewnie w styczniu przyjedzie jeszcze Sebastian Cichocki, żeby coś opowiedzieć o książkach. Spróbujemy pokazać różne oblicza dystrybucji tego rodzaju publikacji. One mogą być traktowane po prostu jako publikacje na wystawie, ale mogą być też przedmiotem refleksji - dlatego mamy spotkania. Produkowana są w większej ilości niż kilka egzemplarzy, więc mogą być też traktowane jako produkt - stąd pomysł targowy.

Twierdzisz, że artbook to nie książka artystyczna, nie jest to też monografia. Czym więc właściwie jest?

- Podejrzewam, że dla każdego autora jest czymś innym i to ma trochę uwidocznić ta wystawa - każdy prezentowany autor podchodzi inaczej do tego medium. Jest to bardzo subiektywne spojrzenie, np. Slavsi traktują artbooki jako hiperlinkowe historie między ich twórczością, a wszystkim co jest między Odrą a Daleki Wschodem. Z kolei Bodzianowski wydaje ziny, w których dokumentuje swoją działalność performerską. Rick Myers jest wyczulony niemal na biologiczność papieru - to może rzeczy nie imponujące w formie, ale bardzo poetyckie. Po iluś latach pracy z tym rodzajem publikacji doszedłem do wniosku, że artbook jest taką formą, w jakiej tylko i wyłącznie zamieszczona w nich treść może się spełnić.

Położyłeś duży nacisk na sferę wizualną wystawy - ma tu duże znaczenie choćby typografia, która łączy ją z prezentowanymi przedmiotami, wydanymi tak starannie. Czy artbooki można odebrać jako rodzaj oporu przeciw kiepsko wydawanym książkom?

- Nie wydaje mi się, żeby tak było, nigdy tak o tym nie myślałem. To raczej prędzej afirmacja książek i ich dużej roli w określonych społeczeństwach, a więc zupełne przeciwieństwo oporu. W przypadku artbooków to też afirmacja nietypowych pomysłów, przebłysków, kreatywności. To, że w Polsce książki często są brzydkie, to nie znaczy, że wszędzie tak jest. Łatwo rozpoznać książkę wyprodukowaną w Holandii i odróżnić ją od książki ze Stanów Zjednoczonych - to mocno osadzone w tradycji danego kraju. U nas ta tradycja zawsze była słabsza albo jej prawie nie było, albo drukarskie rzeczy były mocno polityczne. Dopiero powoli dochodzimy do tego, że można czerpać przyjemność wyłącznie z faktury papieru i zapachu kartek, co wydaje mi się charakterystyczne dla sytych społeczeństw, a my powoli się chyba nasycamy.

Na wystawie jest raczej niewiele publikacji polskich artystów?

- Tak, chociaż spośród dwunastu osób są trzy osoby z Polski, jedna z Pragi, więc już 1/3 to Europa wschodnia. Wydaje mi się, że to dosyć dużo. Poza tym wszystko idzie dosyć towarzyskim torem. Jest to bardzo małe środowisko takich artystów, którzy na tyle dużo publikują w druku, że jest to istotna część ich praktyki. Oni nawzajem się znają, wiedzą, że ktoś wydał coś nowego. Najistotniejsze jest dla mnie to, że każdy z prezentowanych twórców ma zupełnie inne podejście, a jednocześnie spójne w ramach pojedynczej praktyki.

Festiwal Książek Artystycznych Rookie
Galeria Miejska Arsenał (Stary Rynek 6)
6-8 grudnia, godzina 18-21

Wystawa MVP - oprowadzenie kuratorskie
8 grudnia, godzina 14

kurator: Honza Zamojski
artyści: Tauba Auerbach, Cezary Bodzianowski, Christophe Boutin, Maurizio Cattelan, Aleš Čermák, David Horvitz, Brian Kennon, Rick Myers, Paulina Ołowska, Slavs and Tatars, Josh Smith, Tadej Pogačar, TTC (Emil Alsbo, Magnus F. Clausen and Simon H. Hansen)

Program spotkań:
David Senior - Jakieś miejsca: wprowadzenie do historii publikacji artystycznych
wykład przez skype’a, prowadzony w języku angielskim
7 grudnia, godzina 19.30, sala wykładowa

Leah Whitman-Salkin - Sternberg Press by Sternberg Press
wykład prowadzony w języku angielskim
8 grudnia, godzina 16, sala wykładowa

Cześć czarnej sztuce! - dyskusja
8 grudnia, godzina 18, sala wykładowa