Gmina Wieleń - Rosko: Bałwan ze słomy i „Osiołek”, czyli wieniec żniwny

Scenariusz dożynek oparty jest na odtworzeniu obrzędów i zwyczajów opisanych przez Oskara Kolberga, który ok. roku 1870 tak przedstawia ten zwyczaj „(...) ceremonię składania gospodarzowi wieńca żniwnego nazywają tu „Osiołek”. Na polu, już po ukończeniu sprzętu wiją wieniec z żyta i pszenicy, w kwiaty polne ustrojony. Niesie go jedna z dziewcząt na głowie. Chłopcy podniosą do góry grabie i na nich, niby chorągwie porozwieszają chusty. Dziewczęta ustroją ze słomy bałwana, niby chłopa i z chłopem tym słomianym tańcują na podwórzu, gdy jedna z dziewcząt przynosi przed dom wieniec, zwany tu koroną i panu go włoży na głowę, po czym sługa powiesi go w sieni na kołku. Pan wyprawia wszystkim taniec i zabawę, z winem i ciastem. (...)”.

W dzień dożynek, przed mszą św., młodzież w przystrojonej bryczce zaprzężonej w konie oraz wozem ozdobionym zielonymi gałązkami i kolorowymi wstążkami, udaje się z zaproszeniem do domu gospodarzy dożynek. Po mszy wszyscy goście i lokalna społeczność w barwnym korowodzie defilują po wsi, a dalej na miejsce, gdzie zaprezentowane będzie dwuczęściowe widowisko obrzędowe. Część pierwsza to zwyczaje związane z obrzędem żniwowania (sianie zboża, koszenie, ubieranie zboża w snopy, grabienie słomy, cepowanie). Po żniwowaniu młodzież siada wokół mendla i czeka na gospodarza, aby po ciężkiej pracy poczęstował ich kawą i kawałkiem chleba. Dalej chłopcy wykonują prace porządkowe, a dziewczęta przebierają jednego z nich za niedźwiedzia. Jedna para układa pęp (ostatnie zżęte zboże na polu), ubiera go w kwiaty i podchodzi do gospodarza, prosząc o wyprawienie zabawy z winem i tańcami na znak świętowania zakończenia żniw. W drugiej części obrzędu następuje uroczyste wręczenie plonów gospodarzom dożynek. Całość przeplatana jest tańcami regionalnymi i przyśpiewkami. Obrzęd zamyka piosenka i taniec, nazywany „Cyganem”. Na słowa „Hej tam pod lasem”… z różnych stron świata wchodzą grupy tancerzy w barwnych strojach. Wszyscy zasiadają wokół ogniska ,a później wokół niego tańczą „Cygana”, zachowując poprawność kroków.