Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Lichwa, wyłudzenia mieszkań i oszustwa na akty notarialne. Jak walczyć z tym procederem?

Blanka Aleksowska
Blanka Aleksowska
Sprawcy wykorzystują nieporadność i łatwowierność ludzi - szczególnie osób starszych.
Sprawcy wykorzystują nieporadność i łatwowierność ludzi - szczególnie osób starszych. Pixabay
Lichwiarskie pożyczki, nieuczciwe warunki sprzedaży nieruchomości, wyłudzenia przy użyciu aktu notarialnego - afery tego typu od kilkunastu lat coraz częściej wybuchają w wielu polskich miastach i znajdują finały w sądach. Sprawcy wykorzystują nieporadność i łatwowierność ludzi - szczególnie osób starszych - i doprowadzają ich do utraty dorobku życia. Jak zapobiegać oszustwom?

Kilka tygodni temu opisaliśmy sprawę pana Piotra Rutkowskiego - mężczyzna twierdzi, że w 2009 roku jego 90-letni rodzice zostali oszukani poprzez tzw. umowę o przewłaszczenie mieszkania. Rodzina zaciągnęła pożyczkę od biznesmena, który zażądał zabezpieczenia jej ich nieruchomością. Pan Piotr twierdzi, że rodzice byli zapewniani, że to wyłącznie formalność, a mieszkanie wciąż będzie należało do nich. Niestety, rodzina nie była w stanie spłacić pożyczki. Wkrótce rodzice pana Piotra zmarli, a on - stracił mieszkanie po nich w wyniku dziwnego, nietypowego włamania. Dziś walczy o to, by poznańska prokuratura i sąd zbadały jego sprawę.

To tylko jedna sprawa tego rodzaju, w której trudno po latach orzec, czy faktycznie doszło do oszustwa. Jak wskazywali eksperci, prawdopodobnie jedynym rozwiązaniem będzie unieważnienie aktu notarialnego, a więc proces cywilny wytoczony biznesmenowi. Trudno będzie natomiast udowodnić, że doszło do czynu karalnego - sprawa pana Piotra to klasyczne "słowo przeciwko słowu".

Jednak na przestrzeni ostatnich lat takich spraw - gdzie faktycznie dochodziło do przestępstw lichwy, wyłudzeń mieszkań, pozbawienia ludzi dorobku życia - w całej Polsce było mnóstwo. W afery i przestępcze procedery zaangażowane były grupy oszustów działających na szeroką skalę. Wiele z tych spraw - przy presji medialnej - znalazło finały w sądach. To historie między innymi z Poznania, Gdańska, Warszawy czy Lublina. Różnymi metodami doprowadzano tam osoby (głównie starsze, nieporadne) m. in. do przepisania swoich mieszkań. Wśród sprawców - radcy prawni, "słupy", czyli podstawione osoby, na które można było przepisać lokale, a czasem nawet sami notariusze. Do tej pory w tych sprawach wychodzą na jaw kolejne przypadki lichwiarskich podstępów i nowi pokrzywdzeni.

W odpowiedzi na wybuchającego w kolejnych miastach afery mieszkaniowe i coraz zuchwalszą działalność oszustów na przestrzeni lat nowelizowano prawo i dodawano nowe regulacje dotyczące m. in. samego notariatu. Kilka razy powracał też już postulat nagrywania spotkań u notariusza i odczytania aktów. Takie rozwiązanie proponowali niektórzy działacze społeczni, znana z prospołecznej aktywności senator Lidia Staroń, a ostatnio także Ministerstwo Sprawiedliwości. Projekt resortu został jednak odrzucony przez Sejm.

Jakie rozwiązania można wdrożyć, żeby zmniejszać skalę oszustw i lichwy? Jak podkreśla prof. Maciej Gutowski, specjalista z zakresu prawa cywilnego i były dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu, regulacje prawne nie pomogą, jeśli będzie brakowało edukacji i uczulania zarówno notariuszy, jak i samego społeczeństwa.

- Uważam, że trzeba kłaść nacisk na solidniejsze kształcenie notariuszy i prawników, ale też edukację ludzi. Musimy zacząć zdawać sobie sprawę, że notariusz sam nie uchroni nas przed oszustwem, jeśli nie będziemy dbali o własne interesy, czytali, rozumieli, i wiedzieli, co podpisujemy. Oszustwo żeruje na naiwności. Jeśli ludzie będą bardziej świadomi prawnie, to będzie trudniej ich oszukać. Wiele jest spraw, o które musimy umieć zadbać sami, nikt za nas tego nie zrobi - sprzedaż nieruchomości, kontakt z urzędem, zawieranie umów, sprzedaż samochodu, zadbanie o swoją rentę czy emeryturę, prawda? - wskazuje prof. Gutowski.

Nasz rozmówca zaznacza, że zgodnie z orzecznictwem sądów, włączając Sąd Najwyższy, notariusz ma obowiązek starać się wyłapać podejrzane okoliczności zawierania umów i ryzyko oszustwa. Nie zawsze jest jednak w stanie to zrobić. Jego rolą jest też dokładne wyjaśnianie wątpliwości oraz skutków prawnych danej czynności. - Można odczytywać monotonnym głosem tekst prawniczy, którego nikt nie zrozumie, ale można też wytłumaczyć tekst prawniczy nieco prostszym językiem. Ja najbardziej cenię notariuszy, którzy czytając, potrafią tłumaczyć, o co chodzi w umowie. Nie jesteśmy w stanie nagrać wszystkich okoliczności transakcji. Proces kształcenia jest najważniejszy, ale nawet on całkowicie nie wyeliminuje problemów - mówi prawnik.

Czy obowiązek nagrywania spotkań u notariusza to dobry pomysł? Możliwe, że taki mechanizm odstraszałby osoby o złych intencjach, ale - jak uważa prof. Gutowski - nie jest to remedium na wszystkie bolączki i nie pomoże, gdy brak nam ostrożności i świadomości prawnej.

- Nagrywanie czynności notarialnych jest pewnym pomysłem, być może pokazałoby w niektórych przypadkach intencje stron i notariusza, ale nie zawsze. Nie przeceniałbym znaczenia tego, bo oszustwa i nieuczciwe jednostki zawsze będą się trafiać. Nie ma takiego zawodu, w którym nie pojawi się ktoś nieuczciwy. Dlatego stawiałbym osobiście na lepszą edukację, szkolenie, twarde kryteria dostępu do zawodu i porządny system odpowiedzialności dyscyplinarnej - podkreśla nasz rozmówca.

Z prośbą o opinię na temat sposobów na walkę z lichwą zwróciliśmy się także do Krajowej Rady Notarialnej. W odpowiedzi otrzymaliśmy długie oświadczenie. KRN zapewnia na samym wstępie, że przestępstwa i afery, w które zaangażowani są sami notariusze, to rzadkość (choć pytania dotyczyły ogółu zjawiska).

"Notariusze w Polsce sporządzają rocznie ok. 3 mln aktów notarialnych i dokonują ok. 16 mln innych czynności notarialnych. Zaledwie promile tych czynności są negatywnie oceniane przez sąd. Każdy akt notarialny musi być przez notariusza odczytany, następnie przyjęty przez strony umowy i podpisany. Wszystkie badania prowadzone na przestrzeni ostatnich lat wskazują, że bezpieczeństwo obrotu prawnego w Polsce jest na najwyższym poziomie wśród krajów europejskich właśnie dzięki sprawnie działającemu notariatowi" - czytamy.

KRN dodaje, że notariat od lat prowadzi działalność edukacyjną, zarówno dla notariuszy i radców, jak i samych osób prywatnych, które mogą być stronami transakcji cywilnych. "(...) Uczulamy, by mówić notariuszowi prawdę o dokonywanych czynnościach (a różnie z tym bywa), nie zatajać ważnych informacji i pytać o wszystko, co jest niezrozumiałe. To jest bowiem klucz do bezpieczeństwa przy dokonywaniu transakcji. dokonywaniu transakcji. Nie pomoże najlepszy notariusz ani nagrywanie, jeśli ofiary lichwiarzy oświadczą nieprawdę przy sporządzaniu umów" - twierdzą przedstawiciele KRN.

Rada podkreśla, że pomysł nagrywania spotkań u notariusza nie jest dobry, bo uderza m. in. w ochronę danych osobowych i prywatność. Zdaniem KRN, "przeciwne jest temu polskie społeczeństwo, bo prowadziłoby to do totalnej inwigilacji".

"Tajemnica notarialna – będąca gwarancją ochrony osób, które w zaufaniu do publicznych funkcji notariusza powierzają mu wiedzę o faktach, którymi nie chcą na ogół dzielić się z innymi osobami – w takiej sytuacji byłaby czystą fikcją” - wskazuje Rada dodając, że takie rozwiązanie jest stosowane głównie w krajach niedemokratycznych, na których nie powinniśmy się wzorować.

Prof. Gutowski akcentuje, że uczulanie ludzi na świadomość dokonywanych czynności prawnych jest kluczowe. - Nagrywanie wszystkiego nie załatwi wszystkich problemów. Mniej nieuczciwości będzie, gdy będziemy mieli do czynienia ze świadomymi ludźmi, prawda? To też rola mediów, by kształciły, nagłaśniały dramatyczne historie, bo to uświadamia ludzi. Uczy, że należy być ostrożnym i uważnym przy zawieraniu umów. To nie jest tak, że możemy wszystkim wokół zaufać.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gloswielkopolski.pl Głos Wielkopolski