Matura 2015. HISTORIA MUZYKI poziom podstawowy dla TECHNIKUM [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]

Matura 2015. HISTORIA MUZYKI

***

Matura 2015. HISTORIA MUZYKI poziom podstawowy dla TECHNIKUM - ODPOWIEDZI:

Zadanie 1.
Ilustracja przedstawia orszak starogreckiego boga Dionizosa.

1.1. Podaj nazwę formy artystycznej charakterystycznej dla starożytnej Grecji i wywodzącej się z dytyrambów, czyli chóralnych pieśni wykonywanych ku czci Dionizosa.
Odpowiedź: dramat
1.2. Podaj nazwę instrumentu, na którym gra pierwsza postać z orszaku Dionizosa.
Odpowiedź: aulos

Zadanie 2.
W średniowieczu powstały różne lokalne odmiany śpiewów chorałowych, m.in. chorał mediolański, rzymski, gallikański, celtycki i mozarabski.
Wymień osobę, której przypisuje się ujednolicenie i usystematyzowanie śpiewów liturgicznych kościoła rzymskokatolickiego.
Odpowiedź: Papież Grzegorz Wielki

Zadanie 3.
Poniżej podano nazwy różnych gatunków muzyki wokalnej i wokalno-instrumentalnej.
Podkreśl dwa gatunki, które uprawiano w epoce średniowiecza.

• kantata
• koncert kościelny
• motet
• opera
• organum

Odpowiedź: motet, organum

Zadanie 4.
Poniżej przedstawiono dwa warianty śpiewu Kyrie eleison. Drugi wariant zawiera późniejszą wstawkę tekstową, wprowadzoną pod melizmatem między słowami Kyrie a eleison.

4.1. Podaj nazwę wstawki tekstowej, dodanej do śpiewu Kyrie eleison.
Odpowiedź: trop
4.2. Podkreśl nazwę notacji zastosowanej w zapisie pierwotnej wersji tego śpiewu.

• graficzna
• menzuralna
• modalna
• neumatyczna
• tabulaturowa

Odpowiedź: neumatyczna

Zadanie 5.
5.1. Missa Sancti Jacobi Guillaume’a Dufaya to tzw. missa plenaria, obejmująca zarówno części stałe, jak i zmienne. Poniżej wymieniono wszystkie części tej mszy.
Podkreśl części stałe.
Introitus, Kyrie, Gloria, Alleluja, Credo, Offertorium, Sanctus, Agnus Dei, Communio.
Odpowiedź: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei
5.2. Dufay był wybitnym twórcą szkoły burgundzkiej. Podaj nazwę techniki kompozytorskiej skrystalizowanej w tym ośrodku, która stała się podstawą wielu dzieł Dufaya.
Odpowiedź: technika fauxbourdon

Zadanie 6.
Nazwę „oratorium” można wywodzić z łacińskiego terminu oratio – modlitwa.
Wyjaśnij, na czym polegał związek tego gatunku z modlitwą.
Odpowiedź: Związek oratorium z modlitwą wynika z genezy tego gatunku, do którego powstania przyczyniły się np. dramaty liturgiczne czy śpiewy religijne, zwane laudami. Związek ten zaznacza się również poprzez tematykę zazwyczaj biblijną (ze Starego i Nowego Testamentu), którą dopełniano zwykle poezją religijną.

Zadanie 7.
W baroku komponowano sonaty zróżnicowane pod względem budowy formalnej i obsady wykonawczej. Zapoznaj się z niżej przedstawionym fragmentem sonaty barokowej, a następnie wykonaj polecenia.

7.1. Podaj nazwę partii harmoniczno-basowej tego utworu opatrzonej cyframi.
Odpowiedź: basso continuo
7.2. Podaj nazwę rodzaju zamieszczonej tu barokowej sonaty, biorąc pod uwagę jej obsadę wykonawczą.
Odpowiedź: sonata triowa
7.3. Podkreśl nazwę tańca, który podlega stylizacji w tym fragmencie.

• allemande
• sarabanda
• gigue
• menuet
• gawot

Odpowiedź: gigue
7.4. Podaj włoską nazwę barokowej sonaty, która – podobnie jak suita – zawiera części o charakterze tanecznym.
Odpowiedź: sonata da camera

Zadanie 8.
Ilustracja przedstawia pomnik wzniesiony wybitnemu twórcy w katedrze Westminsterskiej w Londynie. Anglicy uznali go za kompozytora narodowego, chociaż z pochodzenia był Niemcem. Jego muzyka uświetniała m.in. uroczystości angielskiego dworu królewskiego.

8.1. Podaj nazwisko kompozytora przedstawionego na ilustracji.
Odpowiedź: Georg Friedrich Händel
8.2. Wymień jedno z jego dzieł wokalno-instrumentalnych z tekstem w języku angielskim.
Odpowiedź: oratorium Mesjasz

Zadanie 9.
Dzieło Jana Sebastiana Bacha Das Musikalische Opfer (Muzyczny dar) zawiera m.in. dwugłosowy kanon, zapisany w sposób skrócony na jednej pięciolinii.

9.1. Porównaj oba zapisy i wyjaśnij, dlaczego możliwy był kompletny zapis tego kanonu
na jednej pięciolinii.
Odpowiedź: Zapis tego kanonu możliwy był do zapisania na jednej pięciolinii dzięki zastosowaniu ruchu raczego (wstecznego) jednego głosu wobec drugiego.

9.2. Wyjaśnij, dlaczego kompozytor zadedykował i ofiarował swoje dzieło królowi Prus
Fryderykowi II.
Odpowiedź: Bach zadedykował i podarował swoje dzieło królowi Fryderykowi II, bowiem cały zbiór utworów opiera się na „królewskim” temacie, który ów władca zadał go kompozytorowi do improwizacji podczas jego pobytu na dworze w Poczdamie.

Zadanie 10.
Po śmierci Johanna Sebastiana Bacha rzadko wykonywano jego muzykę.
Podaj nazwę dzieła, którego wykonanie w berlińskiej Singakademie w 1829 roku pod dyrekcją Feliksa Mendelssohna (100 lat po prawykonaniu) zapoczątkowało renesans muzyki Bacha.
Odpowiedź: Pasja według Św. Mateusza

Zadanie 11.
11.1. Każdemu kompozytorowi (A–C) przyporządkuj odpowiednią nazwę gatunku muzycznego (1–4) obecnego w jego twórczości.

A. Grzegorz Gerwazy Gorczycki
B. Adam Jarzębski
C. Mikołaj z Radomia

1. canzona
2. koncert kościelny
3. madrygał
4. magnificat

Odpowiedź: A.2, B.1., C.4.

11.2. Uporządkuj nazwiska kompozytorów chronologicznie. Jako pierwsze zapisz nazwisko kompozytora, który tworzył najwcześniej.
Odpowiedź: I Mikołaj z Radomia, II Adam Jarzębski, III Grzegorz Gerwazy Gorczycki

Zadanie 12.
12.1. Wyjaśnij, na czym polega technika cantus firmus.
Odpowiedź: Technika cantus firmus polega wykorzystaniu struktury melodycznej jako podstawy w ramach kompozycji wielogłosowej i dokomponowaniu do niej głosów kontrapunktujących

12.2. Podaj przykład utworu opartego na tej technice.
Nazwisko kompozytora i tytuł utworu:
Odpowiedź: Josquin des Pres Missa L’homme arme

Zadanie 13.
13.1. Każdej formie muzycznej (A–D) przyporządkuj odpowiedni współczynnik formalny (1–5).

A. fuga
B. chaconne
C. forma sonatowa
D. rondo

1. refren
2. przeprowadzenie
3. repryza
4. ostinato
5. zwrotka
Odpowiedź: A.2., B.4., C.3., D.1.

13.2. Wybierz spośród wymienionych tę formę, która powstała najpóźniej.
Odpowiedź: forma sonatowa

Zadanie 14.
14.1. Podaj tytuł, rok powstania oraz okoliczności powstania ostatniego dzieła Wolfganga Amadeusza Mozarta.
Odpowiedź: Ostatni, nie ukończonym dziełem Mozarta napisanym w 1791 roku jest Requiem. Pisane było na zamówienie hr. Walsseg, praktykującego wydawanie zamówionych kompozycji jako własnych.
14.2. Podaj nazwy dwóch wybranych części tego dzieła.
Odpowiedź: Requiem aeternam, Dies irae
14.3. Podaj nazwisko innego kompozytora, który tworzył dzieła tego gatunku.
Odpowiedź: A. Dvoŕak

Zadanie 15.
15.1. Uzupełnij tabelę. Przyporządkuj wymienionym w tabeli częściom oper właściwe tytuły dzieł, z których pochodzą. Tytuły oper wybierz spośród następujących:

• Straszny dwór,
• Halka,
• Czarodziejski flet,
• Don Giovanni,
• Nabucco, Aida.

Podaj nazwiska kompozytorów wymienionych oper.

Tytuły części oper

• Duet La ci darem la mano
• Aria Ten zegar stary niby świat
• Chór niewolników żydowskich
• Va pensiero

Odpowiedź: Don Giovanni W. A. Mozart
Straszny dwór S. Moniuszko
Nabucco G. Verdi

15.2. Fryderyk Chopin skomponował wariacje, których temat stanowi jedna z części opery wymienionych w tabeli. Zapisz poniżej tytuł tej części opery.
Odpowiedź: Don Giovanni

W każdym z zadań 16.–20. przed przystąpieniem do analizy dołączonych przykładów dźwiękowych i nutowych zapoznaj się dokładnie z treścią poleceń.
Niestety, Centralna Komisja Egzaminacyjna nie upubliczniła nagrania do tego zadania, więc jego rozwiązanie nie jest możliwe.

Zadanie 21.
W Preludiach op. 28 Fryderyk Chopin połączył w cykl miniatury fortepianowe o bardzo zróżnicowanym charakterze. Pod względem wyrazowym przypominają one inne gatunki obecne w jego twórczości.
Poniżej przedstawiono fragmenty trzech preludiów op. 28.

21.1. Biorąc pod uwagę typowe cechy gatunków uprawianych przez Chopina, przyporządkuj preludiom nr 7, 15 i 19 gatunki muzyczne z nimi spokrewnione. Nazwy gatunków wybierz spośród następujących: etiuda, mazurek, nokturn, polonez, walc.
Odpowiedź: nr 7 mazurek, nr 15 nokturn, nr 19 etiuda
21.2. Podkreśl nazwę miejsca, w którym Chopin ukończył Preludia op. 28.
Duszniki Warszawa Paryż Nohant Majorka Dublin
Odpowiedź: Majorka

Zadanie 22.
Określ, na czym polega kształtowanie ewolucyjne w muzyce.
Odpowiedź: Ewolucyjne kształtowanie w muzyce opiera się na tzw. snuciu motywicznym, które stanowi figuracyjną projekcję materiału wysnutą z motywu czołowego.

Zadanie 23.
Zamieszczona karykatura przedstawia wybitnego kompozytora i wirtuoza, o którym krążyła legenda, że zaprzedał duszę diabłu, aby osiągnąć mistrzostwo w grze na skrzypcach.

23.1. Podaj nazwisko tego twórcy.
Odpowiedź: N. Paganini
23.2. Wymień dwa środki techniki skrzypcowej, które decydują o wirtuozowskim charakterze jego kompozycji.
Odpowiedź: kombinacja gry smyczkiem i pizzicato, scordatura
23.3. Dzieła tego twórcy stały się źródłem inspiracji dla wielu kompozytorów, podlegały
różnorodnym opracowaniom. Wymień jedno z opracowań.
Odpowiedź:
Tytuł: La Campanella
Nazwisko autora opracowania: F. Liszt

Zadanie 24.
Olivier Messiaen stworzył własny system rytmiczny i tonalny, inspirowany m.in. symetrią spotykaną w naturze. Poniższy przykład nutowy zawiera fragment organowego utworu Messiaena Les Corps glorieux.

24.1. W partii pedału Messiaen wprowadził schemat rytmiczny, który po uproszczeniu zapisu przybiera postać:
Wyjaśnij, dlaczego przedstawiony rytm jest tzw. „rytmem nieodwracalnym”.
Odpowiedź: Charakterystyczna dla prezentowanego schematu rytmicznego jest symetryczność, która sprawia, iż bez względu na to czy realizuje się go od początku czy od końca, porządek rytmiczny pozostaje bez zmian.

24.2. Messiaen stworzył także system skal, tzw. „modi o ograniczonej transpozycyjności”.
W przedstawionym fragmencie partia pedału opiera się na skali całotonowej:

Wyjaśnij, dlaczego zastosowana skala spełnia warunki modi o ograniczonej transpozycyjności.
Odpowiedź: Skala całotonowa tu zastosowana ma ograniczoną ilość transpozycji (2), posiada regularną budowę i nie ma w niej napięć, typowych dla skal o nieregularnej budowie jak np. dur-moll.

24.3. Podkreśl nazwisko kompozytora, który wcześniej niż Messiaen wprowadzał skalę całotonową do swoich dzieł.

• F. Chopin C. Debussy
• H.M. Górecki
• I.J. Paderewski
• N. Paganini

Odpowiedź: C. Debussy

Zadanie 25.
25.1. Uporządkuj chronologicznie podane niżej typy koncertów instrumentalnych. Przy numerze 1. wskaż typ koncertów komponowanych najwcześniej.
A. koncert solowy
B. koncert na orkiestrę
C. concerto grosso
Odpowiedź: 1.C., 2. A., 3. B.
25.2. Podaj nazwisko kompozytora, który ma w swoim dorobku twórczym koncert na orkiestrę.
Odpowiedź: Witold Lutosławski
25.3. Podaj nazwisko kompozytora, którego uważa się za twórcę pierwszych concerti grossi.
Odpowiedź: A. Corelli

Zadanie 26.
Poniżej w tabeli wymieniono tytuły trzech utworów skomponowanych w XX wieku.
26.1. Uzupełnij tabelę, wpisz przy każdym z tytułów nazwisko kompozytora utworu oraz nazwę kierunku w muzyce, którego cechy są obecne w danym utworze.

Tytuł dzieła

• Dafnis i Chloe
• Pulcinella
• Cudowny mandaryn

Odpowiedź: M. Ravel – impresjonizm
I. Strawiński – neoklasycyzm
B. Bartόk - witalizm

26.2. Podaj nazwę gatunku, do którego należą wszystkie utwory wymienione w tabeli.
Odpowiedź: balet

Zadanie 27.
Witold Lutosławski napisał trzy utwory, których tytuły miały zwracać uwagę na zastosowaną w nich technikę kompozytorską, służącą kształtowaniu formy. Uzupełnij lukę – wpisz nazwę formy w poniższym tekście, który jest autorskim wyjaśnieniem struktury tych kompozycji.

„W utworze zbudowanym na kształt ………….……………… muzyka rozdzielona jest na dwa pasma. W każdym z pasm poszczególne odcinki rozpoczynają się i kończą w różnych miejscach. Innymi słowy, początek odcinka w jednym paśmie przypada na środek odcinka w paśmie drugim”.
Odpowiedź: formy łańcuchowej

Zadanie 28.
Poniżej zamieszczono fragmenty partytur dwóch XX-wiecznych utworów. Rozpoznaj technikę kompozytorską zastosowaną w każdym z nich i zapisz jej nazwę pod partyturą.
Nazwę techniki wybierz spośród następujących:

• aleatoryzm,
• sonoryzm,
• minimal music,
• collage,
• punktualizm

Odpowiedź: Przykład 1. punktualizm
Przykład 2. aleatoryzm

Zadanie 29.
Poniżej umieszczono fragment wywiadu zatytułowanego „Inspiruje mnie Picasso”, który redaktor „Gazety Wyborczej” przeprowadził z jednym z kompozytorów współczesnych.
Upłynęło tyle czasu, a przeciętnemu Polakowi Pańska muzyka wciąż kojarzy się ze szmerami, piskami i innymi niemiłymi dla ucha dźwiękami.
– Jestem straszakiem dla większości ludzi nieobytych z muzyką poważną. A przecież moja muzyka od lat 80. zmierza ku coraz większej melodyjności. Przyznaję, że rozmyślnie szokowałem słuchaczy i wykonawców.
Przekora?
– Całe życie szedłem pod prąd. Orkiestry nie chciały grać mojej muzyki, strajkowały. Muzycy obawiali się o swoje instrumenty, bo kazałem np. uderzać okutą w metal żabką
smyczka w pudło rezonansowe skrzypiec i wiolonczel. Sprawiało mi radość, że protestowali. Uważałem, że mam rację. Zresztą to była rywalizacja –- kto bardziej zaszokuje, kto krócej napisze, bo utwory musiały być lapidarne, nowoczesne w formie. To był wspaniały czas odkrywania efektów brzmieniowych, o jakich w muzyce tradycyjnej nikomu się nie śniło. Dźwięki o nieokreślonej wysokości, klastery, szmery, stukoty. W muzyce klasycznej uważano je za brudne, gorsze, sprzeczne z kategorią piękna, po prostu za kakofonię, chaos. Pana muzyka wydawała się zbyt nowoczesna, a potem znowu zbyt tradycyjna, tak jak Pasja wg św. Łukasza czy opera Raj utracony.

– Był skandal na „Warszawskiej Jesieni”, kiedy zagrano mój Kanon na orkiestrę smyczkową, bo to była muzyka, która zupełnie przekreśliła tradycję. Najbardziej awangardowy z moich utworów. Zapisałem go na papierze milimetrowym – różnice między wysokościami dźwięków nie są oznaczone dokładnie, więc utwór jest za każdym razem wykonywany inaczej. Chciałbym go jeszcze kiedyś usłyszeć.

Ale dlaczego właściwie zdradził pan awangardę?
– Kiedyś już powiedziałem i nadal to podtrzymuję, że to nie ja zdradziłem awangardę, ale awangarda zdradziła muzykę. I czas pokazał, że miałem rację, bo awangarda skończyła się na początku lat 70., a potem to już było tylko kopiowanie starych pomysłów. Nie chciałem pisać dalej w ten sposób, uznałem, że jest to droga donikąd, więc trzeba z niej zawrócić i zawrzeć rozejm z tradycją. Picasso też nigdy nie wrócił do swoich różowych, niebieskich czy kubistycznych okresów, tylko szedł do przodu. To typ artysty, który mnie inspiruje. […]

29.1. Podaj nazwisko kompozytora, który udzielił wywiadu.
Odpowiedź: K. Penderecki
29.2. Podaj nazwę techniki kompozytorskiej, którą posługiwał się kompozytor we wczesnych utworach.
Odpowiedź: sonoryzm
29.3. Wymień jeden z jego nowszych utworów (skomponowany w ostatnich 20 latach).
Odpowiedź: Siedem Bram Jerozolimy

***
Sprawdź również:

• Matura 2015. HISTORIA MUZYKI poziom podstawowy dla TECHNIKUM[ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE] i inne przedmioty z tegorocznej matury. Również te najmniej popularne! Sprawdź!

• Matura 2015. JĘZYK POLSKI poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE]
• Matura 2015. MATEMATYKA poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015 BIOLOGIA [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015: MATEMATYKA poziom rozszerzony dla LO [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015 WOS [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]
• Matura 2015 FIZYKA [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]