Matura 2016: Język polski poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZ CKE]

W środę, 4 maja, rozpoczęła się matura 2016. Na pierwszy ogień poszedł język polski - od godziny 9 maturzyści zdawali poziom podstawowy, o godzinie 14 zaplanowano poziom rozszerzony.

Sprawdź też: Matura 2016: Język polski i wszystkie inne przedmioty

Tutaj znajdziecie odpowiedzi oraz arkusz CKE do języka polskiego - części podstawowej. Z nami sprawdzicie, jak poszła Wam matura 2016 z języka polskiego!

Matura 2016: Język polski poziom podstawowy - odpowiedzi:

ZADANIE 1
Przeczytaj uważnie teksty, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstów i tylko własnymi słowami – chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile Cię poproszono.

Zadanie 1.
[O Lalce]
Na długiej liście przygnębiających metafor formułowanych przez bohaterów Lalki znajdziemy ludzi-marionetki, ludzi-mrówki, nawet – pierwotniaki. Rzecki dodaje do niej ludzi-liście: „Ludzie są jak liście, którymi wiatr ciska; gdy rzuci je na trawnik, leżą na trawniku, a gdy rzuci w błoto – leżą w błocie…”. Po tym zdaniu następuje wprawdzie pocieszający opis triumfu sprawiedliwości (sądowego zwycięstwa pani Stawskiej nad baronową Krzeszowską), ale i wyraźna wygrana szlachetności z intrygami nie uśmierza
niepokoju – w ostatecznym rachunku po dobrych i złych pozostaje to samo: „A jednakże ciężko żyć na świecie. I nieraz myślę sobie: czy naprawdę jest jaki plan, wedle którego cała ludzkość posuwa się ku lepszemu, czyli też wszystko jest dziełem przypadku, a ludzkość czy nie idzie tam, gdzie ją popchnie większa siła?... Jeżeli dobrzy mają górę, wówczas świat toczy się ku dobremu, a jeżeli gałgany są mocniejsi, to idzie ku złemu. Zaś ostatecznym kresem złych i dobrych jest garść popiołu”. Stary subiekt doświadcza trwogi, że świat jest chaosem, że ludzie na próżno próbują się w nim dopracować ładu, zwłaszcza we wzajemnych relacjach, że brak im woli lub że wola ta nic nie znaczy, że dzieje Polski układają się tak, jakby nimi rządziło jakieś fatum słabości i małości.
Odpowiedzią na te wszystkie trwogi w Lalce jest przyjaźń, troska o drugiego człowieka, miłość – zwłaszcza miłość matczyna. Nie przypadkiem znajdujemy w powieści tak wiele serdecznych rozmów między przyjaciółmi; nie przypadkiem moglibyśmy ułożyć małą antologię serdecznych powitań i pożegnań (Jan Mincel wita Rzeckiego, a Rzecki – ćwierć wieku później – Wokulskiego powracającego z wojny; Rzecki i inni subiekci po zaledwie kilkutygodniowej nieobecności – Mraczewskiego, Szuman żegna Wokulskiego wyjeżdżającego do Bułgarii); nie przypadkiem Rzecki-pamiętnikarz zmarłego kolegę przywołuje po dziesiątkach lat żarliwą, liryczną apostrofą („pamiętasz, Katz, niezapomniany przyjacielu?”).
Nie przypadkiem Węgiełek, o którego troszczy się matka, sam niepokoi się w liście o losy swego dobroczyńcy Wokulskiego, a Izabela, która matki od dawna nie ma, traktuje tego samego Wokulskiego z zimnym wyrachowaniem. Nie przypadkiem też to Rzeckiemu, który jest żywym ogniskiem życzliwości wobec bliźnich, powierzył Prus spisywanie pamiętnika stanowiącego drugie skrzydło powieściowej narracji. Sam stary subiekt jednak umrze, nie doczekawszy spełnienia żadnego ze swoich marzeń. A jednak – jak mimochodem głosi kartka wystająca po śmierci z jego kieszeni – „nie wszystek umrze”. Po pierwsze: jako pisarz, a więc w ścisłej zgodzie z pierwotnym sensem dumnej przepowiedni Horacego. Po drugie: będzie trwać we wszystkich słowach, gestach i uczynkach swojej życzliwości, porozdawanych między ludzi. Ten rodzaj nieśmiertelności nie jest niedostępny dla żadnego z nas – o czym Prus przypomina uroczyście, bo na ostatniej stronie powieści, ale bez natarczywego patosu, aż w potrójnym cudzysłowie przytaczając słowa Ochockiego cytującego Węgiełka, który przepisał w swoim liście zdanie starożytnego poety. Cudzysłowów jest nawet więcej! Bo przecież Węgiełkowi słowa Horacego „poradził […] wyciąć […] na krzyżu” postawionym na ruinach ruin zasławskiego zamku „Ksiądz proboszcz jegomość”. Tak niekończący się szereg osób przekazuje sobie w trzech drogocennych wyrazach nadzieję, że nie tylko życie Rzeckiego, ale niczyje życie nie jest daremne, obojętne dla innych ani bezwartościowe. Nie jesteśmy lub nie jesteśmy tylko „jak liście, którymi wiatr ciska”.
Na podstawie: Stanisław Falkowski, Paweł Stępień,
Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej, Warszawa 2009.

Zadanie 1.1.
Czy na każde z poniższych pytań można znaleźć odpowiedź w pierwszym akapicie tekstu S. Falkowskiego i P. Stępnia? Podkreśl TAK, jeśli można znaleźć odpowiedź, albo NIE – jeśli nie można.
1. Jakie negatywne aspekty ludzkiej egzystencji zawiera wizja świata ukazana w Lalce? NIE
2. Jakimi metaforami bohaterowie Lalki określają sytuację człowieka w świecie? TAK
3. Jakich niepokojów doświadcza stary subiekt? TAK

Zadanie 1.2.
Podaj dwa przykłady, którymi autorzy tekstu ilustrują swoje przekonanie o tym, że w Lalce odpowiedzią na egzystencjalne trwogi jest przyjaźń i troska o drugiego człowieka.

Przykład 1.
przykładowa odpowiedź: troska Węgiełka o Stanisława Wokulskiego zawarta w liście lub sytuacja, w której Szuman serdeczne żegna wyjeżdżającego Wokulskiego
Przykład 2.
przykładowa odpowiedź: zwrot jaki Ignacy Rzecki użył do swojego przyjaciela w pamiętniku

Zadanie 1.3.
Czy autorzy tekstu podzielają pesymizm Rzeckiego wyrażony w słowach zaś ostatecznym kresem złych i dobrych jest garść popiołu? Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do ostatniego akapitu.

przykładowa odpowiedź: Autorzy tekstu nie podzielają pesymizmu Ignacego Rzeckiego. Wynika to choćby z przytoczonego przez nich Horacego i jego słynnego "nie wszystek umrę". Podobnie jak autor pamiętnika.

Zadanie 1.4.
Ostatni akapit rozpoczyna się zdaniem: Sam stary subiekt jednak umrze, nie doczekawszy spełnienia żadnego ze swoich marzeń. Na podstawie znajomości całej powieści wymień dwa marzenia, których spełnienia Rzecki nie doczekał.

przykładowa odpowiedź: Pierwsze z nich to zwycięstwo narodu Napoleonidów, a drugie to szczęście i ślub Wokulskiego (np. z panią Stawską). Rzecki marzył też o podróżowaniu (doskierała mu samotność i stagnacja)

Zadanie 1.5.
Z poniższego fragmentu wybierz składniowy środek stylistyczny. Nazwij go i określ jego funkcję w tekście S. Falkowskiego i P. Stępnia.
Nie przypadkiem znajdujemy w powieści tak wiele serdecznych rozmów między przyjaciółmi;
nie przypadkiem moglibyśmy ułożyć małą antologię serdecznych powitań i pożegnań […];
nie przypadkiem Rzecki-pamiętnikarz zmarłego kolegę przywołuje po dziesiątkach lat żarliwą,
liryczną apostrofą […].

przykładowa odpowiedź:
Składniowy środek stylistyczny: paralelizm składniowy, powtórzenie
Funkcja: podkreślenie roli przyjaźni, życzliwości w kontaktach międzyludzkich

Zadanie 1.6.
Na podstawie tekstu O Lalce uzupełnij tabelę – dobierz do każdej funkcji sformułowanie zapewniające spójność wywodu. Wpisz odpowiedni numer do kolumny tabeli.

A. Sygnalizuje przeciwstawienie.
B. Sygnalizuje wnioskowanie.
C. Sygnalizuje uszczegółowienie treści.

1) po pierwsze…
2) zwłaszcza…
3) a jednak…
4) jeżeli…, wówczas…

przykładowa odpowiedź:
A-3
B-4
C-2

Zadanie 1.7.
Napisz streszczenie tekstu liczące 40–60 słów.

Autor tekstu przywołuje "Lalkę" Bolesława Prusa w kontekście ludzkiej egzystencji. W swoim tekście pisze m.in. o wizji świata, przedstawiając w sposób metaforyczny los człowieka i jego niepokoje. Przywołuje postać starego subiekta, Ignacego Rzeckiego, przedstawiając go jako osobę pozytywną, nastawioną przychylnie do życia a także empatyczną, która troszczy się o innych. Autor nie podziela jednak jego pesymizmu i strachu, że nic po nas nie pozostanie.

ZADANIE 2

TEKST 1.
Pisany język mówiony
Esemesy i mejle coraz mniej mają wspólnego z językiem pisanym – alarmują obrońcy czystości językowej. Martwią się niepotrzebnie.
Językoznawcy, nauczyciele, pisarze zwykli najgłośniej krytykować poziom językowy wirtualnego dyskursu: od mejli, czatów i forów dyskusyjnych aż po blogi oraz serwisy społecznościowe. Bo internauci nie tylko lekceważą zasadę domykania zdań odpowiednim
znakiem interpunkcyjnym, ignorują także nakaz ich należytego rozpoczynania. Wielkie litery nieczęsto towarzyszą nawet nazwom własnym, a podobną rzadkością są prawidłowo uformowane akapity, nie wspominając o poprawnej gramatyce czy stylu. Obrońców
polszczyzny drażni przeładowanie gwary sieciowej wulgaryzmami, a jeszcze bardziej – skrótowcami, szczególnie zagranicznymi. Wyrażenia w rodzaju: „OMG LOL” (O Boże! Kupa śmiechu), a częściej: „omg lol”, są bowiem stałym zjawiskiem na Facebooku czy
Twitterze. Aż samo ciśnie się na klawiaturę: s&g. Sodoma i Gomora.
Tymczasem amerykański lingwista John McWhorter przekonuje: Karkołomną składnię esemesów czy mejli zwykło się uznawać za zapowiedź rychłej śmierci formalnego języka pisanego. W rzeczywistości swoboda oraz kreatywność, z jakimi podchodzimy do
nowych sposobów porozumiewania się, są tylko świadectwem naszego wyrafinowania w tej dziedzinie. Aby to zrozumieć, wystarczy sobie uświadomić jedną prostą prawdę. Otóż mejlowanie czy esemesowanie pisaniem jako takim bynajmniej nie są. Zwięzły,
improwizowany charakter komunikacji wirtualnej oraz jej bezprecedensowe tempo pokrywają się z kluczowymi atrybutami naszej mowy. W ten sposób doszliśmy do nieznanej nam wcześniej formy porozumiewania się: piśmiennej konwersacji.
Porzucenie epistolograficznych* skojarzeń wydaje się kluczem do zrozumienia obojętności, z jaką wielu internautów podchodzi do wymogów stawianych językowi pisanemu. Wszak w rozmowach nie zawracamy sobie głowy „wyglądem” wypowiedzi.
Nie da się wymówić wielkiej litery albo myślnika. Stąd też podczas sieciowych dyskusji – no właśnie: dyskusji – liczy się zasadniczo przekaz, a nie jego forma. Jeśli zaakceptujemy mejle czy esemesy jako nową formę mówienia, wówczas beztroska ich autorów, chociażby w kwestii interpunkcji, będzie zrozumiała. Tak jak potrafimy posługiwać się wieloma językami, tak też poradzimy sobie z kilkoma rodzajami tego samego języka. W końcu ekspansja fast foodów nie przeszkadza rozkwitowi sztuki kulinarnej. ;-)
Na podstawie: Mariusz Herma, Pisany język mówiony, „Niezbędnik Inteligenta” 2012, nr 11.

* Epistolografia – sztuka pisania listów; także: dziedzina piśmiennictwa związana z pisaniem listów.

TEKST 2.
Język w internecie – nowa forma oralności (język zapisany)
W internecie zawieszeniu ulega tradycyjny podział na język mówiony i pisany. Internetowe gatunki mowy mają ze względu na właściwości języka charakter hybrydalny – łączą w sobie właściwości zarówno mówionej, jak pisanej formy mowy. Wielu badaczy
języka internetu zauważa to zjawisko i przyjmuje, że komunikacja za pośrednictwem komputera rodzi nową formę oralności (przekazu ustnego) – język zapisany, w wielu miejscach zbieżny w swych cechach właśnie z językiem mówionym. Zwłaszcza w formach interaktywnych charakterystyczna jest skrótowość i kondensacja przekazu, manifestująca się obecnością ucięć (np. cze, pzdr) czy akronimów (utworzonych od pierwszych liter wyrazów tworzących zdanie lub wyrażenie).
Specyficzne cechy języka zapisanego widać w interpunkcji i ortografii. Do najbardziej typowych zjawisk w tym zakresie należą: zwielokrotnianie znaków interpunkcyjnych, niestosowanie wielkich liter, niestandardowe spacje, pomijanie znaków diakrytycznych (jak np. kropka nad z w literze ż).
Na podstawie: Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008.

Zadanie 2.1.
Na podstawie tekstu 1. wyjaśnij, na czym polega nieprzestrzeganie norm dotyczących poprawności zapisu oraz poprawności stylu przez ludzi posługujących się „pisanym językiem mówionym”.

przykładowa odpowiedź:
Nieprzestrzeganie poprawności zapisu: brak znaków interpunkcyjnych, brak polskich znaków, brak wielkich liter na początku zdania i w nazwach własnych
Nieprzestrzeganie poprawności stylu: skróty, wulgaryzmy, skrót anglojęzyczne

Zadanie 2.2.
Do jakiego związku frazeologicznego autor tekstu 1. nawiązał we fragmencie: Aż samo ciśnie się na klawiaturę […]. Zapisz ten związek, jego znaczenie oraz funkcję wskazanej wyżej innowacji językowej.

przykładowa odpowiedź:
Związek frazeologiczny: coś ciśnie się na usta
Znaczenie słownikowe: przymus wewnętrzny
Funkcja innowacji: uwspółcześnienie związku ukazuje ekspansję nowych form przekazu, frazeologizm urozmaica tekst

Zadanie 2.3.
W którym tekście – 1. czy 2. – zauważyć można osobisty stosunek autora lub autorki do opisywanego zjawiska językowego? Uzasadnij odpowiedź, podając dwie cechy wybranego tekstu.

przykładowa odpowiedź:
W pierwszym tekście. Używanie formy pierwszej osoby liczby mnogiej, zastosowanie emotikonu na końcu tekstu, posługiwanie się językiem skrótów powszechnym w sms-ach i e-mailach

Zadanie 2.4
W tekście 1. pojawia się stwierdzenie, że obrońcy języka martwią się niepotrzebnie. Na podstawie tekstu podaj argument, który potwierdza tę opinię

przykładowa odpowiedź:
Tak jak popularne w Ameryce fast-foody nie zdominowały prawdziwej sztuki kulinarnej, tak jak język internetu nie zniszczy języka tradycyjnego, zwłaszcza jeśli jest pielęgnowany.

Zadanie 2.5.
Sformułuj tezę wspólną obu tekstom.
Język internetu, sms-ów, e-maili stanowi formę współczesnej polszczyzny, charakteryzującej się tym, że język pisany stanowi zapis języka mówionego. Krótko mówiąc, jak mówimy, tak piszemy.

ZADANIE 3
Wybierz jeden temat i napisz wypracowanie.

Temat 1. Czy warto kochać, jeśli miłość może być źródłem cierpienia? Rozważ problem i uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do fragmentu Dziadów cz. IV Adama Mickiewicza i do innych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Dziady cz. IV

PUSTELNIK
(śpiewa)
Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy,
I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy.
(Ksiądz przychodzi z winem i talerzem)

PUSTELNIK
(z wymuszoną wesołością)
Księże, a lubisz ty smutne piosenki?

KSIĄDZ
Nasłuchałem się ich w życiu dosyć, Bogu dzięki!
Lecz nie traćmy nadziei, po smutkach wesele.

PUSTELNIK
(śpiewa)
A odjechać od niej nudno,
A przyjechać do niej trudno!
Prosta piosenka, ale dobrą myśl zawiera!

KSIĄDZ
No! potem o tym, teraz zajrzyjmy do misy.

PUSTELNIK
Prosta pieśń! o! w romansach znajdziesz lepszych wiele! […]
(śpiewa)
Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,
Chyba śmiercią bole się ukoją;
Jeślim płochym obraził zapałem,
Tę obrazę krwią okupię moją.
(dobywa sztylet)

KSIĄDZ
(wstrzymuje)
Co to ma znaczyć?... szalony! czy można?
Odbierzcie mu żelazo, rozdejmijcie pięście.
Jesteś ty chrześcijanin? taka myśl bezbożna!
Znasz ty Ewangeliją?

PUSTELNIK
A znasz ty nieszczęście?
(chowa sztylet) […]
(śpiewa)
Tylem wytrwał, tyle wycierpiałem,
Chyba śmiercią bole się ukoją;
Jeślim płochym obraził zapałem,
Tę obrazę krwią okupię moją.
Za coś dla mnie tyle ulubiona?
Za com z twoim spotkał się wejrzeniem?
Jednąm wybrał z tylu dziewcząt grona,
I ta cudzym przykuta pierścieniem! […]
(przerzucając książkę)
Wszakże lubisz książki świeckie?...
Ach, te to, książki zbójeckie!*
(ciska książkę)
Młodości mojej niebo i tortury!
One zwichnęły osadę mych skrzydeł
I wyłamały do góry,
Że już nie mogłem nad dół skręcić lotu.
Kochanek przez sen tylko widzianych mamideł;
Nie cierpiąc rzeczy ziemskich nudnego obrotu,
Gardzący istotami powszedniej natury,
Szukałem, ach! szukałem tej boskiej kochanki,
Której na podsłonecznym nie bywało świecie,
Którą tylko na falach wyobraźnej pianki
Wydęło tchnienie zapału,
A żądza w swoje własne przystroiła kwiecie.
Lecz gdy w czasach tych zimnych nie ma ideału,
Przez teraźniejszość w złote odleciałem wieki,
Bujałem po zmyślonym od poetów niebie,
Goniąc i błądząc, w błędach nieznużony goniec;
Wreszcie, na próżno zbiegłszy kraj daleki,
Spadam i już się rzucam w brudne uciech rzeki:
Nim rzucę się, raz jeszcze spojrzę koło siebie!
I znalazłem ją na koniec!
Znalazłem ją blisko siebie,
Znalazłem ją!... ażebym utracił na wieki!

KSIĄDZ
Podzielam twoję boleść, nieszczęśliwy bracie!
Lecz może jest nadzieja? są różne sposoby...
Słuchaj, czy już od dawna doświadczasz choroby?

PUSTELNIK
Choroby?

KSIĄDZ
Czy już dawno płaczesz po twej stracie?

PUSTELNIK
Jak dawno? dałem słowo, powiedzieć nie mogę.
Adam Mickiewicz, Dziady cz. IV, Warszawa 1957.

* Książki zbójeckie – tu: popularne w romantyzmie książki o tematyce nieszczęśliwej miłości, silnie oddziałujące na emocje.

Na co zwrócić uwagę pisząc rozprawkę?

Wstęp: teza i omówienie motywu. Warto tu wspomnieć o tym, że IV część „Dziadów”jest wielkim romantycznym studium miłości, gdyż to właśnie miłość jest tematem, który wysuwa się na jej pierwszy plan. Utwór ten jest tak naprawdę monologiem Gustawa o sile miłości, o niewyobrażalnym szczęściu, jakie może dać człowiekowi i cierpieniu, które ze sobą niesie miłość niespełniona.Warto na początku napisać też jaki sens miała rozmowa Pustelnika z Księdzem i podkreślić, że przedstawiana postawa zakłada, że warto kochać mimo cierpienia.
W dalszej części warto skonfrontować „Dziady” z innym dziełem literackim mówiącym o miłości, romantycznej ale i nieszczęśliwej. Na przykład „Lalką”, „Makbetem”, „Romeo i Julią”, „Granicą” czy „Chłopami”.
Na zakończenie można dodać, że miłość w IV części „Dziadów” to uczucie, które unosi człowieka do raju i strąca go do piekła, to wielka namiętność, ale i niewyobrażalne cierpienie, niepewność i przypadek. Z całą pewnością jest to jedno z najsilniejszych uczuć, skoro potrafi pokonać nawet śmierć. I że warto się jemu poddać.

Temat 2. Zinterpretuj podany utwór. Postaw tezę interpretacyjną i ją uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Dałem słowo

byłem bardzo młody
i rozsądek doradzał
żeby nie dawać słowa

mogłem śmiało powiedzieć
namyślę się jeszcze
nie ma pośpiechu
to nie rozkład jazdy

dam słowo po maturze
po służbie wojskowej
kiedy zbuduję dom

ale czas eksplodował
nie było już przedtem
nie było już potem
w oślepiającym teraz
trzeba było wybierać
więc dałem słowo

słowo –
pętla na szyi
słowo ostateczne

w rzadkich chwilach
kiedy wszystko staje się lekkie
przechodzi w przezroczystość
myślę sobie:
„słowo daję
chętnie bym
cofnął dane słowo”

trwa to krótko
bo oto – skrzypi oś świata
mijają ludzie
krajobrazy
kolorowe obręcze czasu
a dane słowo
ugrzęzło w gardle
Zbigniew Herbert, Wiersze wybrane, Kraków 2004.

Na co zwrócić uwagę analizując wiersz?
Analizując wiersz Zbigniewa Herberta "Dałem Słowo" z ostatniego tomu "Epilog burzy" warto pamiętać o tym, że był on poetą cnót obywatelskich w ich odwiecznym rozumieniu. Za najważniejsze uznawał obronę wyznawanych wartości. A "Dałem słowo" to nic innego jak potwierdzenie wierności zasadom, które głosił. Warto zwrócić uwagę na to, że Herbert wybrał dla siebie rolę moralisty, obrońcy wartości, fundamentów etycznych i filozoficznych kultury europejskiej z całym jej dziedzictwem moralnym. Według poety wierność tradycyjnym zasadom etycznym i heroiczna postawa człowieka liczą się nie tylko w wymiarze doczesnym, ale także po śmierci.
Wiersz ten dotyczy etyki herbertowskiej, znanej głównie z "Przesłania Pana Cogito" (warto się do tego wiersza również odnieść).
Warto zwrócić uwagę na pojęcia pojawiające się w wierszu: moralność, bunt, heroizm, etyka (w tym etyka Herbertowska), a także stracone pokolenie Kolumbów (urodzonych w latach 20.XX wieku).

Polecamy również: Matura 2016. Język polski - Były "Dziady", "Lalka" i wiersz Zbigniewa Herberta