Niewolnicze maski na wystawie w muzeum [ZDJĘCIA]

Wystawa powstała we współpracy z Instytutem Filologii Romańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Prezentowane w Kaliszu maski nawiązują do okresu neokolonializmu. Były one elementem wymierzania kary i przedmiotem, który przynosił hańbę osobie, która maskę nosiła. Prezentowane na kaliskiej wystawie maski w sposób symboliczny mają także nawiązywać do ograniczenia wolności w dzisiejszych czasach.

W społeczeństwach kolonialnych czasów nowożytnych niewolnikowi zwyczajowo nakładano maskę, wykonaną z blachy cynowej lub z żelaza, która zakrywała mu twarz, ze szczególnym uwzględnieniem okolic ust. Maska ta miała spełniać rolę poniżającej kary, a również uniemożliwiała połykanie przez niewolnika dużej ilości ziemi – był to rytuał prowadzący często do śmierci. Niewolnik pozbawiony korzeni, odsunięty od współbratymców i własnych obyczajów, w rozpaczy wywoływanej przez przymusową pracę, wierzył, że łykając ziemię zdoła wrócić do tej, z której pochodzi. Wobec swego statusu Człowieka pozbawionego wolności oraz swobody samostanowienia i samorealizacji, niewolnik całą siłą swego ducha uciekał się do znanego mu mitu.

Brak wolności i swobody autorealizacji charakteryzował nie tylko społeczeństwa niewolnicze czasów nowożytnych. W ciągu całego XX wieku w Europie wiele było takich krajów, których uwarunkowania społeczno-polityczne w dramatyczny sposób ograniczały wolność narodów. Liczni obywatele we własnych ojczyznach doświadczali restrykcji, a nawet całkowitego zakazu samorealizacji. Mamy podstawę twierdzić, że wszyscy, którym przyszło żyć w takich uwarunkowaniach byli, w pewnym sensie, uwięzieni, a, w konsekwencji, zniewoleni. Dlatego też możemy zwizualizować maskę jako metaforę każdego, kto zakazuje „korzystania” z wolności, a w konsekwencji, z ojczyzny.

Należy pamiętać, że ziemia, o której marzył niewolnik z nowożytnego społeczeństwa niewolniczego była mitem, idealizacją skonstruowaną najczęściej bez znajomości realiów samego wzorca – niewolnik urodził się już przecież daleko od niej. Stanowiła centrum nadziei, rodzaj utopii, która go poruszała i popychała do poszukiwania dróg ucieczki od swej niewolniczej kondycji. Tak jak ten niewolnik, również Człowiek XX wieku stworzył swe własne abstrakcyjne idealizacje ojczyzny, wolności, czy utopii, do których nie miał dostępu, a których pragnął. Dlatego ziemia obiecana wielokrotnie nie była konkretną „ziemią”, lecz ideą upragnionej rzeczywistości. Nawet więcej, ta utopia (ideologiczny filar wielu społeczno - politycznych systemów) często bywała wręcz propagowana przez innych – wielokrotnie przez tego, który go więził. W tych przypadkach „zniewolony” Człowiek XX wieku był zmuszony wierzyć w mit, do którego dostęp był mu nieustannie uniemożliwiany.

Takie ograniczenie nie dotyczyło jedynie pojedynczej osoby, lecz stanowiło wspólne doświadczenie wszystkich jednostek. Możemy wyobrazić sobie relacje panujące między nimi przy założeniu istnienia tego samego wspólnego centrum – utopii. Chociaż każdy Człowiek żył wewnątrz swego indywidualnego i zamkniętego na innych więzienia - przeżywał bowiem swe uwięzienie indywidualnie – to, mimo wszystko, znajdował się w nieustannej relacji ze wszystkimi pozostałymi osobnikami poprzez ten wspólny ośrodek kontaktu.

Jeśli dawny niewolnik mógł przechować w swym wnętrzu marzenie o powrocie do ojczyzny uwarunkowanym odzyskaniem wolności, to Człowiek XX wieku, zamknięty w klatce swej „ziemi obiecanej” i zanurzony w okolicznościach, od których był dogłębnie uzależniony, nigdy nie miałby takiej okazji. I nawet ci, którym udawało się uciec, zdobywali jedynie azyl i ekspatriacją. Dla tych niewolników ucieczka stała się więc niemożliwością kolejnej nowej świadomości, echem podzwaniających kluczy i przypomnieniem, że każdy Człowiek jest swoją własną ojczyzną.

ZiemiaKaliska.com.pl Dołącz do naszej społeczności na Facebooku!