Próbna matura 2013: Polka

POLKA

Sunt verba et voces [1]

I
Dla harfiarzy dwóch wieniec jedyny,
Jedyny był laur dla dwóch śpiewaków.
Lud się z całej zgromadził krainy,
Polot pieśni sądzić, jak dwóch ptaków.
Starcy, męże i hoże dziewczyny,
I książęta, w cieniach swych szyszaków,
Ucichnęli − a była treść wierszy:
Piękność Polki. − Tak śpiewak wszczął pierwszy:

II
PIERWSZY HARFIARZ [2]
"Nie! Ty się próżno wysilasz, Przyrodo,
Na tworów wdzięki, na wdzięków koronę;
Fijołki, wzrósłszy nad błękitną wodą,
Przy jej źrenicach bledną zamyślone.
Gwiazdy jasnością zrównałyby może,
Lecz niższe barwą i łzom niedostępne;
Bławatki z wstydem ukryły się w zboże,
Nieznane woląc być niźli występne!
Maliny z mlekiem tej nie dają krasy,
Którą dziewicze jej lica się zdobią;
Nad księżycowy blask łona atłasy,
A sploty same wdzięcznymi się robią.
Pereł sznur, w czystej oprawie z korali,
Do jej się równać ust gdyby poważył,
Zgasłyby perły, jak mętność opali,
A koral pierwej tchnieniem by się sparzył!
Całego nawet pełnią arcydzieła,
Wszech-wdzięków nawet harmonią i zgodą
Próżno byś jej się wyrównać podjęła
Ty! najpiękniejsza, lecz po niej − Przyrodo!"

III
Tu − zakończył on, alić wzruszenie,
Rękę mając jako oklask długą,
Podało mu nią laur − za natchnienie;
Gdy drugi wszedł śpiewak stroną drugą,
Harfę wlokąc swą − czy zniechęcenie,
Czy może był dnia onego chory? −
Ucichnęli − i tak zaczął wtory:

IV
DRUGI HARFIARZ
"Gdzie wnijdzie − i gdzie postawi stopę swoją,
Nie oglądają się ludzie zadziwieni,
Lecz jak stali pierw, stoją.

Potem, niby ocknieni,
Czują więcej światłości wokoło siebie
I rozpowija się im powoli w oczach,
Jako jutrznia na niebie,
Odbłysk na jej warkoczach.

Ale włos, jakiej ma barwy? − zapomniałem.
Ale oko? − nie wiem, doprawdy, czy modre;
Jeśli to gdzie pisałem,
To odszukam i podrę! −

Wiem, że od wierzchu jej ramion do sandału
Każda fałda głównemu służy skinieniu,
Jak zdrowie służy ciału,
Co wypoczywa w cieniu.

Ale ile jest białą? − jej płeć − ani wiem −
Nawet koral ust, nie pomnę, jak namiętny!
Śmiech, nim żywy słowa tchem,
Pitagorejsko-smętny [3].

Męczennicy nieco w jej skroń nakłonieniu,
Ale w szerokości czoła coś Platona.
Wzrok − dziecka w osłupieniu,
Z iskrą Pigmalijona [4]!

Coś matrony [5], coś wodza w piersi potędze,
Jak ta Maria [6], co za wielkich dni Mojżesza,
Podobna psalmów księdze,
Szła przodem − za nią rzesza.

Podobna Wiktorii [7] bosej z laurem w dłoni,
Co wskroś obłoków bystro bywa lecąca;
Jak heroicznych koni
Rżenie − do blasku słońca!

Lecz skoro potocznego znów życia tknie się,
Podobna do ucichłej palmy na stepie,
Nieumyślny cień niesie
I nie powiada: «Krzepię − ».

Ale jakie ma zębów perły? − nie pomnę;
Ani ile jest w rumieńcach jej korali?
− Słowa są wiarołomne −
Skończyłem! − nie wiem dalej − −"

V
I tu przemilkł − bowiem śpiewak owy,
Któremu jedyny wieniec dano,
Uniesiony ponad tłumu głowy,
Gdzie swym laurem skinął, wraz klaskano.

Starcy, dziewki i hufiec bojowy,
I młodzieńcy z tuniką rozwianą,
Jako wielkie morze, w słońca blasku,
Szli − − −
Aż przeszli w historii-oklasku.

Cyprian Norwid, Pisma wybrane, Warszawa 1968.

1 Motto: Są słowa i brzmienia (łac.) - cytat z Horacego.
2 Harfiarz - tu: poeta.
3 Pitagorejsko-smętny - zabarwiony lekką a milczącą melancholią (zgodnie ze wskazówkami Pitagorasa dotyczącymi przyzwoitego zachowania).
4 Z iskrą Pigmaliona - z iskrą życia, jaką legendarny Pigmalion przekazał wyrzeźbionemu przez siebie posągowi Galatei, który ożył.
5 Matrona - w starożytnym Rzymie kobieta będąca wzorem żony i matki, szanowana ze względu na wysokie stanowisko społeczne i czystość obyczajów.
6 Jak ta Maria - siostra Mojżesza, Maria Prorokini, wiodąca z bębnem w ręku triumfalny pochód niewiast izraelskich.
7 Wiktoria - rzymska bogini zwycięstwa utożsamiana z grecką Nike.