Próbna matura 2017. Historia - jak dobrze ją znasz?

Na maturze 2017 z historii będą przeważały zadania otwarte, które mogą występować pojedynczo lub w wiązkach tematycznych. Zadania będą odnosić się do różnorodnych materiałów źródłowych zamieszczonych w arkuszu, na przykład tekstu, mapy, diagramu, wykresu, tabeli, ilustracji, rysunku, tablicy genealogicznej.

Zadania będą uwzględniać:

• pięć epok historycznych (starożytność, średniowiecze, dzieje nowożytne, wiek XIX oraz wiek XX)
• problematykę historii Polski i historii powszechnej
• zagadnienia z zakresu historii politycznej, społeczno-gospodarczej i historii kultury

PRÓBNA MATURA 2017 Z HISTORII

Materiały do zadania 1.

Źródło 1. Fragment dzieła Plutarcha Żywoty sławnych mężów
Postępowanie […] było takie: Każdy otrzymywał skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka […]. Tabliczkę zanosił na umówione miejsce na agorze […]. Tam najpierw archonci przeliczali całą ilość skorupek. Bo jeżeli głosujących było mniej niż sześć tysięcy,
wynik […] był nieważny. [...] Otóż opowiadają, że przy takim pisaniu imion na skorupkach któryś z niepiśmiennych i zupełnie prostych ludzi ze wsi podał wtedy swoją tabliczkę Arystydesowi jako jednemu z przygodnych ludzi i prosił, żeby mu napisał na niej imię Arystydesa. Ten zdziwiony zapytał, czy Arystydes wyrządził mu jakąś krzywdę. Na to tamten odpowiedział: „Żadnej. Ja nawet
nie znam tego człowieka. Złości mnie tylko, gdy słyszę, że wszędzie nazywają go sprawiedliwym”. Usłyszawszy to Arystydes podobno nic nie odpowiedział, wpisał imię na skorupkę i wręczył ją temu człowiekowi.
Źródło: Plutarch, Żywoty sławnych mężów, Wrocław 1977, str. 19.

Źródło 2. Fragment artykułu współczesnego historyka Marka Węcowskiego
[Procedura ta] pełniła funkcję straszaka na liderów ewentualnych walk frakcyjnych i działała na takie walki łagodząco. Raz do roku, by uniknąć ryzyka wygnania jednego z przywódców, skłócone grupy polityczne musiały zawrzeć kompromis. Wymagało to chociażby minimalnego zaufania zwaśnionych stronnictw [...]. Ateńczycy dobrze zapamiętali skandal z 416 roku p.n.e., gdy dwaj zagrożeni [wygnaniem] możni: w istocie niebezpieczny dla demokracji Alkibiades i spolegliwy arystokrata Nikiasz, porozumieli się i łącząc głosy swych popleczników, posłali na wygnanie raczej niegroźnego demagoga Hyperbolosa. [...] W ten sposób chroniono Ateny przed ostrą walką wewnętrzną, która w innych poleis ocierała się o wojnę domową. [...] Powołując do życia tę procedurę, dalekowzroczny reformator [Klejstenes] znalazł sposób na gwałtowne obniżenie temperatury politycznego sporu w ateńskiej polis.
Źródło: „Mówią wieki” 2008, nr 5, str. 38, 40–41.

Zadanie 1.
Oceń znaczenie procedury, o której mowa w tekstach, dla funkcjonowania greckiej polis, uwzględniając zarówno informacje podane przez pisarza starożytnego, jak i wyniki badań współczesnego historyka.

Zadanie 2.
Czy ilustracja przedstawia plan Jerozolimy w czasach panowania króla Salomona? Odpowiedź uzasadnij.

Materiały do zadania 3.

Źródło 1. Fragment kroniki Gotfryda de Villehardouin*
* Gotfryd de Villehardouin – uczestnik IV krucjaty, autor kroniki opisującej jej dzieje.
Doża Wenecji imieniem Henryk Dandolo, mąż niezwykłej mądrości i męstwa, przyjął ich (tj. posłów) świetnie (on sam i inni z jego otoczenia) i widział ich bardzo rad. A gdy posłowie okazali listy swoich panów, bardzo się dziwił, w jakim celu przybyli do jego ziemi. […] „Panie! Przybyliśmy do ciebie od wysokich panów francuskich, którzy przyjęli znak krzyża, aby pomścić zniewagę Jezusa Chrystusa i odzyskać Jerozolimę, jeśli Bóg pozwoli. A ponieważ wiedzą, że żaden naród nie jest mocen przyjść z taką pomocą, jak ty
i twój lud, proszą was na Boga, abyście raczyli przyczynić się do dostarczenia im okrętów transportowych i wojennych”.
Źródło: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych. Wypisy, t. 1, Toruń 1994, str. 48–49

Źródło 2. Mapa. Wschodnia część basenu Morza Śródziemnego w I połowie XIII w.

Źródło 3. List papieża Innocentego III do przywódcy krzyżowców, markiza Bonifacego z Montferratu
Wy, nie mający względem Greków żadnych praw jako też władzy, daliście się poznać tym, że wasi złożywszy śluby czystości, szybko się [im] sprzeniewierzyli, skoro zwróciliście broń nie przeciw Saracenom, lecz przeciw chrześcijanom. […] I nie wystarczyło wam wyczerpanie bogactw cesarskich, jako też złupienie zarówno bogatych, jak i biednych, lecz wyciągnęliście ręce po skarby Kościoła, a co gorsze, po majątki kościelne, ściągając z ołtarzy srebrne tablice, zaś po sprofanowaniu kościelnego sanktuarium grabiąc ikony, krzyże i relikwie. [Wszystko to po to,] ażeby Kościół grecki poniżony takimi prześladowaniami odmówił powrotu pod obediencję* Stolicy Apostolskiej.
Źródło: Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1997, str. 156.

*Obediencja – posłuszeństwo wobec władzy papieża.

Zadanie 3.
3.1. Czy opisane w źródle 1. plany wyprawy krzyżowej znajdują potwierdzenie na mapie? Odpowiedź uzasadnij.

3.2. Podaj nazwę miasta, w którym doszło do wydarzeń opisanych w zacytowanym liście papieża Innocentego III.

3.3. Wyjaśnij, dlaczego papież Innocenty III z dezaprobatą wypowiedział się na temat wydarzeń, do których doszło podczas krucjaty.

Materiał do zadania 4.

Oznaczenie 1 – zasięg architektury romańskiej w XII w.
Oznaczenie 2 – zasięg architektury gotyckiej w XV w.

Zadanie 4.
Podaj dwa wydarzenia polityczne z XIII–XIV w., które wpłynęły na przesunięcie zasięgu cywilizacji łacińskiej w tej części Europy w kierunku północno-wschodnim, wschodnim i południowo-wschodnim.

Materiał do zadania 5.

Fragmenty eseju Henryka Samsonowicza o Kazimierzu Wielkim
Zakończenie II wojny światowej stworzyło nowe warunki dla legendy kazimierzowskiej. „Tradycje piastowskie” stały się ważnym elementem propagandy na rzecz programu rewindykacji ziem po Odrę i Nysę [...]. Zdecydowanie obniżyło [to] lokatę [króla Kazimierza Wielkiego] w stosunku do Mieszka, Chrobrego, Henryków śląskich czy własnego ojca. Podobnie jak i jego polityka wschodnia. A więc bilans tej oceny po pierwszym dziesięcioleciu odrodzonej Polski był zdecydowanie ujemny [...].
[W latach 70. XX wieku] polityka sukcesów, w tym sukcesów gospodarczych, polityka wielkich przemian społecznych poszukiwała bohaterów [...]. Stąd też, wśród uznanych „budowniczych Polski”, Kazimierz zajmował poczesne miejsce [...].
Źródło: Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, pod red. Z. Stefanowskiej i J. Tazbira, Warszawa 1980, str. 61, 63.

Zadanie 5.
Wyjaśnij przyczynę dwóch różnych ocen polityki Kazimierza Wielkiego.

Materiał do zadania 6.

Zadanie 6.
Interpretując elementy graficzne obrazu, wyjaśnij jego treść propagandową dotyczącą celów polityki zagranicznej Anglii w XVI wieku

Materiały do zadania 7.

Źródło 1. Fragment biografii Jana Zamoyskiego
Największe jego dzieło, miasto Zamość, rosło w czasach batoriańskich powoli. Na papierze istniał plan miasta idealnego, zgodnego z nową estetyką renesansu, wielkiego dzieła sztuki urbanistycznej, potężnej, nowoczesnej fortecy, pomnika ambicji, gustu i potęgi fundatora. [...] Wytyczono ulice, [...] działki przy nich zabudowano drewnianym domkami, wznoszonymi na koszt fundatora, by zachęcić nowych przybyszów. Mieli to być [...] w myśl przywileju lokacyjnego wyłącznie rzymscy katolicy.
Źródło: S. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, str. 254.

Źródło 2. Plan Zamościa. Pierwsza połowa XVII w.

Zadanie 7.
Rozstrzygnij, czy ograniczenie dotyczące osiedlania się w Zamościu, o którym mowa w źródle 1., znajduje potwierdzenie w źródle 2. Uzasadnij odpowiedź.

Materiał do zadania 8.

Do Króla Jegomości Zygmunta III
(wiersz propagandowy z początku XVII w.)

Ojcze nasz, królu polski, który mieszkasz w Warszawie,
U nas w niedobrej sławie
Święć się w Szwecyi imię Twoje,
Gdzie są z dawna twe pokoje.
Przyjdź do królestwa (twego) szwedzkiego,
A zaniechaj polskiego i księstwa litewskiego.
Bądź wola Twoja w Wandalech, jako pierwej była,
Gdzieś dobrych śledzi miał obfitość siła.
Chleba naszego powszedniego
Zbawiłeś nas za panowania swego.
Odpuść nam łanowe, poborowe, czopowe,
Bo bardzo już są u nas rzeczy nienowe,
I nie uwódź nas na pokuszenie na wojnę z Szwedami,
Bo jej dla ciebie doma dosyć mamy.
Ale nas zbaw od wszego złego,
A sam idź prędko do Boga Wszechmogącego,
Albowiem Twoja moc nad nami
Lepiej niż radzić o nas z jezuitami. […]
Źródło: Wiek XVI–XVIII. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,
studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998, str. 270

Zadanie 8.
Rozstrzygnij, czy podane zdania (1–3) są prawdziwe, czy fałszywe.

1. Wezwanie „Bądź wola Twoja w Wandalech, jako pierwej była” odnosi się do rządów Zygmunta III w Szwecji.
2. Prośba „Odpuść nam łanowe, poborowe, czopowe” wynika z obawy szlachty przed zwiększeniem obciążeń podatkowych.
3. Stwierdzenie „I nie uwódź nas na pokuszenie na wojnę z Szwedami, bo jej dla ciebie doma dosyć mamy” odnosi się do rokoszu Lubomirskiego.

Materiały do zadania 9.

Źródło 1. Tytuły czterech rozdziałów monografii historycznej

• Czeski zapalnik i pierwsze cesarskie zwycięstwo
• Duński słomiany ogień i drugie zwycięstwo cesarskie
• Najazd szwedzki i trzecie zwycięstwo cesarskie
• Interwencja francuska i cesarska klęska

Źródło: J.F. Noël, Święte cesarstwo, Warszawa 1998, str. 150–153.

Źródło 2. Fragment hasła encyklopedycznego
[…] Zginęli wszyscy przywódcy […] powstania i wybitniejsi uczestnicy wojny, majątki ich uległy konfiskacie, przekazano je przeważnie arystokracji i szlachcie pochodzenia niemieckiego. [Kraj] został przekształcony z niezależnego prawie królestwa w prowincję monarchii habsburskiej.
Źródło: Encyklopedia szkolna. Historia, Warszawa 1993, str. 765.

Zadanie 9.
9.1. Podaj nazwę wojny, której dotyczą rozdziały monografii historycznej opatrzone wymienionymi tytułami.

9.2. Podaj nazwę kraju, którego sytuację po zakończeniu tej wojny charakteryzuje tekst ze źródła 2.

Materiały do zadania 10.

Źródło 1. Tabela. Eksport zboża przez Gdańsk w latach 1751–1795 (średnio rocznie w tys. łasztów*)

*Łaszt – jednostka objętości ładunku okrętowego używana dla artykułów sypkich; łaszt pszenicy ważył ok. 2,4 ton.

Źródło 2.

Źródło 3. Mowa bratanka króla, księcia Stanisława Poniatowskiego, na sejmie
[fragment]
[...] Skarżą się już obywatele nasi od kilku lat, że procent od towarów nie według traktatu [...] dwanaście od sta, ale dwa i trzy razy tyle wybierają, przez co chęć wszelaka posyłania do Gdańska upada, a zabroniony tranzyt przez Śląsk oczywiście przeciwny artykułowi drugiemu i dziewiątemu tegoż traktatu niezmiernie nas krzywdzi i wszelki prawie sposób wprowadzania pieniędzy do kraju odejmuje. [...]
Źródło: Historia Polski 1764–1795. Wybór tekstów, oprac. J. Michalski, Warszawa 1954, str. 47.

Źródło 4. List Ottona Magnusa Stackelberga, ambasadora rosyjskiego w Warszawie, do księcia Mikołaja Repnina
[fragment]
[…] omówię tylko niektóre szczegóły tyczące się taryfy. Byłem świadkiem zobowiązania, które w tej sprawie zawarto z Polską. Gdy jednak nie zrealizowano tego, los handlu polskiego został podległym całkowitej samowoli. Wszystkie artykuły zostały otaksowane znacznie za wysoko. Na przykład pszenica została oszacowana na 33 dukaty łaszt, podczas gdy za taką cenę nie sprzedaje się jej w żadnym z portów bałtyckich. Niezależnie od tych obciążeń Polacy doznają innej niedogodności, która nie ma granic. [...]
zdarzyło się mianowicie niejakiemu p. Trzeciakowi zapłacić [...] przeszło 400 dukatów od transportu [potażu], podczas gdy podług samej taryfy należało wymagać jedynie 101... [...].
Źródło: Historia Polski 1764–1795. Wybór tekstów, oprac. J. Michalski, Warszawa 1954, str. 49.

Zadanie 10.
Wyjaśnij przyczyny spadku eksportu przez Gdańsk, uwzględniając informacje ze źródeł 1–4.

Zadania pochodzą z informatorów CKE