Próbna matura 2017. Język polski - zadania maturalne

Egzamin pisemny na poziomie podstawowym z języka polskiego jest dwuczęściowy: w pierwszej części sprawdza się przede wszystkim świadomość językową zdających oraz ich umiejętności z zakresu działań tekstotwórczych, w drugiej – tworzenie wypowiedzi argumentacyjnej (w formie rozprawki lub interpretacji tekstu lirycznego). Na jego napisanie uczniowie będą mieli 170 minut.

PRÓBNA MATURA 2017 Z JĘZYKA POLSKIEGO

Jan Miodek
NAJKI Z SAMOTRAKI

Kiedy rok temu zabierałem się do recenzowania słownika gwary studentów Uniwersytetu Gdańskiego, moją uwagę zwróciło już pierwsze zdanie: „Stary, przyjdź dziś do mnie wieczorem, rzucimy pena na kompa, potem impra, a potem pomyślimy o jakimś
afterku...”. W tym jednym zdaniu kumulują się wszystkie cechy polszczyzny najmłodszych pokoleń. Ale po kolei.

Można powiedzieć, że zaczęło się przed laty od Owsiakowego „siema”. I dziś to już nie jest tylko pen i komp. Nawet SMS, skądinąd wersja skrócona całego wyrażenia, ma już dziś swoją skróconą wersję: „es”. Krótkie „cześć” ma jeszcze krótszy wariant w postaci
„cze”. A mój Wrocław jest nie tylko Wrockiem, ale też jedynie „Wro”. Jest „do zo”, „nara” (a nawet „narazka”!) i „spoko”.
Owe skróty często abstrahują od granic morfologicznych wyrazów*. „Dziękuję” to jest oczywiście „dzięki”, ale też w wersji zanglizowanej „dzienks”, albo „spoks” zamiast „spokojnie”. „Piwo”, czyli „browar”, to jest „bro”, ale też „bronks”. W tych skrótach mamy zabieg słowotwórczy anglizujący brzmienia.
Młodzi mówią dziś „sory”, ale urobili już od tego swojskie* derywaty*, bo mówi się także „sorka”, „sorki”, jest też jednak i „sorewicz”.
Możemy więc powiedzieć, że język młodych to język pełen skrótów, ucięć, skrzy się humorem, a w jego tle jest angielszczyzna.
W tej sprawie napływa do mnie korespondencja i jest ona zdecydowanie kasandrycznorejtanowsko-piotrowoskargowa: co to będzie, jeszcze trochę i polszczyzna zaniknie, będziemy żyć w świecie marketów, leasingów, monitoringów i shopów.
Rozumiejąc te lęki, uspokajam rodaków, mówię im o języku praindoeuropejskim – języku matce nas wszystkich, o tym, że historia polskiego języka jest historią nieustannie napływających do niego z różnych języków słów i że polszczyzna zawsze z tymi złożami
leksykalnymi sobie radziła w nieustających procesach adaptacji i przyswajania sobie tych słów.
Faktem jest, że angielszczyzna jest dziś w polszczyźnie dominująca. Anglizuje się wszystko, co się da i gdzie się da. A już w kategoriach wypadnięcia z kodu kulturowego traktuję takie odkształcenia językowe, jak walka „Dejwida” z Goliatem czy – co działa
na mnie zupełnie wysypkowo – „akłaparki”.
Na podstawie: Jan Miodek, Najki z Samotraki, „Gazeta. Opole” 2012, nr 76.

* Granice morfologiczne wyrazu to granice między tematem fleksyjnym a końcówką oraz między tematem słowotwórczym a formantem.
* Swojskie w znaczeniu ‘typowe dla języka polskiego’.
* Derywat to inaczej wyraz słowotwórczo pochodny utworzony od innego wyrazu.

Zadanie 1.
Przepisz zdanie, w którym Jan Miodek zawarł główną tezę swojej wypowiedzi.

Zadanie 2.
Znajdź w tekście i wypisz po 3 przykłady skrótów z języka współczesnej młodzieży.

1. Skróty wyrazów i wyrażeń polskich zachowujące polskie brzmienie
...
...
...
2. Skróty wyrazów i wyrażeń polskich mające zanglizowane brzmienie
...
...
...

Zadanie 3.
„Swojskim derywatem” utworzonym od wyrazu obcego, analogicznym do przykładów podanych przez Jana Miodka, jest wyraz:
A. bronks.
B. afterek.
C. dzienks.
D. monitoring.

Zadanie 4.

a) Poprawna wymowa wyrazu aquapark w języku polskim to
A. „akłapark”.
B. „agłapark”.
C. „akfapark”.
D. „akwapark”.

b) Co, zdaniem prof. Miodka, jest przyczyną błędu popełnianego przez młodych Polaków w wymowie wyrazu aquapark?

Zadanie 5.
Do każdego z przykładów użycia czasownika dobierz sytuację, w której ten czasownik został użyty.

1) „zabierałem się do recenzowania”
2) „kumulują się wszystkie cechy polszczyzny”
3) „urobili już od tego swojskie derywaty”

a) gdy mowa o wszystkich ludziach
b) gdy mowa o młodzieży
c) gdy prof. Miodek mówi o sobie
d) gdy mowa o przedmiocie wykładu

Zadanie 6.
a) Od jakich wyrazów podstawowych utworzony został przymiotnik kasandryczno-rejtanowsko-piotrowoskargowa?

b) Co znaczy ten przymiotnik w tekście Jana Miodka?

c) Jaki efekt wywołuje jego użycie w tekście Jana Miodka?

Zadanie 7.
Jaka jest opinia autora artykułu o procesie anglizowania współczesnej polszczyzny? Zakreśl właściwe odpowiedzi w zacienionych częściach tabeli.

Zadania pochodzą z informatorów CKE

Próbna matura 2017. Język polski - zadania maturalne. Dobrze poszło?