Rozpoczyna się XXV Ogólnopolski Dzień Judaizmu: Żydów w Poznaniu jest niewielu, ale dbają o swoją pamięć. Skąd pochodzą?

W ramach wydarzenia od 10 do 20 stycznia odbywać się będą spotkania, modlitwy, rozmowy, a także we współpracy z miejskimi instytucjami: wystawy, koncerty i spektakle. Dzień Judaizmu (17 stycznia) poprzedza Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. Założeniem jest wspólne odkrywanie więzi i korzeni, jakie na przestrzeni dziejów i u podstaw kulturowych łączy chrześcijaństwo z judaizmem.

Nie sposób obliczyć dokładną liczbę ludności żydowskiej w Poznaniu, ponieważ nie opublikowano jeszcze najnowszego spisu ludności, ale jest ich najprawdopodobniej kilkadziesiąt osób.

Większość z nich utrzymuje kontakt z żydowską gminą wyznaniową, ale jest też grono osób, które takich kontaktów nie utrzymuje, ponieważ nie odczuwają takiej potrzeby religijnej – informuje prof. Rafał Witkowski z Wydziału Historii UAM i dodaje: – Po II wojnie światowej do Poznania powrócili nieliczni Żydzi spośród około dwóch tysięcy, którzy mieszkali w Poznaniu przed 1939 r. Holokaust przetrwało tylko kilkunastu. Po wojnie nie odrodziła się w Poznaniu gmina żydowska, ponieważ w mieście przebywało zbyt mało Żydów. Dopiero w latach 90. XX w. została ona zawiązana, a życie żydowskie ponownie zaczęło rozkwitać.

W czasach powojennych do Poznania zaczęły napływać osoby pochodzenia żydowskiego z różnych regionów Polski. Część z nich pochodzi z małżeństw mieszanych. Należy rozróżnić przy tym prawo żydowskie od prawa świeckiego: zgodnie z tym pierwszym, Żydem się jest wtedy, gdy zostało się zrodzonym przez matkę, Żydówkę. Prawo świeckie natomiast uznaje, że Żydem można być nawet po dziadku.

Żydzi, którzy obecnie mieszkają w Poznaniu, wywodzą się z czterech różnych kręgów: 1) Żydów polskich, urodzonych w innych miastach w Polsce, którzy osiedlili się w Poznaniu na przestrzeni lat, 2) Żydów pochodzących z małżeństwo mieszanych lub osób, które po latach odkrywają swoje żydowskie korzenie, 3) niewielkiej grupy Żydów wywodzących się z dawnego Związku Radzieckiego, którzy osiedlili się w Poznaniu, emigrując, 4) Żydzi z Izraela, którzy z powodu wykonywanej pracy, małżeństw mieszanych lub jeszcze innych, wyjechali z Izraela i osiedlili się w Polsce

– przekazuje prof. Witkowski.

Mieszkająca obecnie w Poznaniu mniejszość żydowska, to osoby, które przybyły tutaj z pierwszego lub drugiego pokolenia. Nie ma osób wywodzących się z przedwojennych rodzin żydowskich.

Nie oznacza to, że grupa Żydów z Poznania nie chce się odwoływać do wcześniejszych tradycji. Bardzo chętnie to robi, ponieważ kultura żydowska w Poznaniu ma swoją bardzo bogatą tradycję. Ludność żydowska współtworzyła Poznań na przestrzeni wieków, a najliczniejszą gminę tworzyła w XIX w. i na początku XX w.

– kończy prof. Witkowski.

Stowarzyszenie Coexist zachęca, aby wykroczyć poza samą datę i obchody rozpocząć wcześniej, aby dziesięć dni celebrować w otoczeniu poezji, warstwy muzycznej i teatralnych przedstawień. Początek programu w poniedziałek, 10 stycznia od godz. 18.30 w Teatrze Nowym. W formie stacjonarnej, jak i poprzez transmisję online można wysłuchać fragmentów „Listów do mojego palestyńskiego sąsiada” Tossiego Kleina Haleviego, czytanych przez aktorów Teatru Nowego, a także wysłuchać dyskusji z udziałem prof. Katarzyny Kuczyńskiej – Koschany i prof. Wiesława Ratajczaka.

We wtorek o godz. 12 zaśpiewają laureaci Ogólnopolskiego Konkursu Piosenki Żydowskiej pod hasłem „Melodia może czas pokonać”. Koncert odbędzie się w Auli Poznańskiej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej przy ul. Bydgoskiej 4. W środę natomiast w ODK Pod Lipami o godz. 18 wybrzmią skrzypce Karoliny Ossowskiej-Gburek.

W czwartek na godz. 12 przygotowano warsztaty dla młodzieży online, prowadzone przez studentów hebraistyki UAM i Magdę Tomczak, a wieczorem o godz. 18 wykład otwarty ks. Adama Prozorowskiego w Siedzibie Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich przy ul. Stawnej 10.

Piątek upłynie pod znakiem koncertowania w klubie Blue Note (wejście biletowane). O godz. 20 wystąpi zespół Kroke (Jerzy Bawoł – akordeon, Tomasz Kukurba – altówka i Tomasz Lato – kontrabas). Weekend z kolei to czas kontemplacji w ramach spaceru „Szlakiem Dziedzictwa Żydowskiego” (godz. 12, start: ul. Szewska/Dominikańska), a dzień później w niedzielę w Teatrze Muzycznym o godz. 12 czytanie prozy Brunona Schulza (wstęp biletowany).

Główne obchody zaplanowane są na 17 stycznia. Rozpoczną się wspólną modlitwą chrześcijan i Żydów przy grobie rabina Akivy Egera na cmentarzu żydowskim przy ul. Głogowskiej 26a (godz. 11), a pół godziny później zostanie otwarta Izba Pamięci rabina, której towarzyszyć będzie wykład prof. Rafała Witkowskiego. Następne wydarzenia odbywać się będą na żywo i wirtualnie: o godz. 15 nabożeństwo biblijne „Moje myśli nie są myślami waszymi”, a o godz. 17 przyznana zostanie nagroda „Menora Dialogu” dla prof. Jana Grosfelda „za zbliżanie ludzi, kultur, religii i narodów”. Wydarzeniu towarzyszyć będzie koncert kameralny „Rebeka”. Po koncercie, o g. 18.15 w Akademii Lubrańskiego przy ul. Jana Lubrańskiego 1 – podsumowanie 25-letniej historii Dnia Judaizmu w Polsce i spojrzenie w przyszłość.

Ostatnie dwa dni to wykład pt. „Dlaczego chrześcijanie potrzebują Żydów” (18 stycznia, wtorek, godz. 18) w Sali Pompejańskiej w Domu Arcybiskupów Poznańskich na Ostrowie Tumskim i musical pt. „Nie ma jak lata 20., lata 30” w Teatrze Muzycznym w Poznaniu (wstęp biletowany).

Obchodom towarzyszy wystawa „Poznański Dzień Judaizmu w obiektywie”, która od poniedziałku 10 stycznia, aż do końca miesiąca jest dostępna na placu przed Akademią Lubrańskiego na Ostrowie Tumskim. Fotografie: Waldemara Wylegalskiego, Roberta Woźniaka, Macieja Kaczyńskiego i Wojciecha Brysia.

Pełen program wydarzeń w ramach XXV Ogólnopolskiego Dnia Judaizmu dostępny jest pod tym LINKIEM.