Usługi społeczne – ważna pomoc dla wielu z nas

Do usług społecznych należą usługi asystenckie i opiekuńcze nad osobami niesamodzielnymi (w tym usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze), usługi wsparcia rodziny, usługi pieczy zastępczej, a także usługi w mieszkaniach chronionych. Z kolei usługi wsparcia rodziny obejmują pracę z rodziną, w tym asystenturę rodzinną, konsultacje i poradnictwo specjalistyczne, terapię i mediacje, usługi dla rodzin z dziećmi, w tym usługi opiekuńcze i specjalistyczne. Do tego wsparcia zaliczana jest również pomoc prawna, przygotowywanie spotkań dla rodzin w celu pomocy im w problemach i zapobiegania izolacji, pomoc w opiece i wychowaniu dziecka, w tym poprzez usługi placówek wsparcia dziennego w formie opiekuńczej i specjalistycznej oraz w formie pracy podwórkowej.

Pomoc w ramach stacjonarnej opieki całodobowej dla osób starszych, świadczona jest w Domach Pomocy Społecznej (DPS). Korzystają z niej te osoby, które z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności nie mogą same funkcjonować, i które przez to wymagają stałej opieki, niemożliwej do uzyskania ze strony najbliższej rodziny. W jej ramach świadczone są usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne, a co ważne - domy pomocy społecznej świadczą usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze także tym osobom, które w nich nie mieszkają. Z badań ROPS w Poznaniu wynika jednak, że pensjonariusze DPS-ów w niewielkim stopniu sami mogą się orientować w zakresie usług, i polegają przede wszystkim na informacjach ze strony rodziny, znajomych, czy lekarza.

Do usług społecznych należą również te, które są realizowane w Dziennych Domach Pomocy Społecznej. Tu osoby samotne, które wymagają opieki korzystają m.in. z codziennych obiadów, terapii zajęciowych, uczestniczą w imprezach kulturalnych, uroczystościach i spotkaniach okolicznościowych, mają też kontakt z pielęgniarką, lekarzem i rehabilitantem.

Jak wynika z badania, placówek tych jest niewiele i beneficjenci pomocy trafiają do nich głównie na zasadzie „wyboru” jedynej istniejącej instytucji. Dość mało jest też mieszkań wspomaganych / chronionych, w których świadczone są usługi społeczne dla osób starszych lub dysfunkcjonalnych, przygotowujące je do prowadzenia samodzielnego życia. Wiadomo, że w ramach mieszkań wspomaganych w województwie istnieje 58 mieszkań chronionych dla 261 osób, w tym także dla osób starszych.
Pomoc społeczna świadczona jest też w miejscu zamieszkania osoby starszej, realizowana poprzez usługi opiekuńcze: opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz (w miarę możliwości), zapewnienie tej osobie kontaktów z otoczeniem. Szczególnie ważny przy tych usługach opiekuńczych jest dobór personelu, który nie tylko musi być w tym zakresie wykwalifikowany, ale też życzliwy i uczciwy, co trzeba podkreślić pamiętając, że usługami opiekuńczymi mogą zajmować się na zasadzie zlecenia także podmioty zewnętrzne.

Do seniorów adresowane są także usługi świadczone przez jednostki samopomocowe, w ramach których prowadzone są Uniwersytety III Wieku, Kluby Seniora, czy Kluby Samopomocy działające przy ośrodkach wsparcia. Opierają się głownie na działalności kulturalnej i rozrywkowej, ale też wykorzystują edukacje prozdrowotną, medialną i cyfrową w celu zapobiegania wykluczenia starszych ludzi w tych sferach życia.

Adresatami usług społecznych są też osoby z niepełnosprawnościami. Usługi te są różne w zależności od wieku, stopnia i rodzaju niepełnosprawności. Ponieważ najwięcej takich mieszkańców Wielkopolski należy do grupy osób w wieku produkcyjnym, to usługi im dedykowane zmierzają do utrzymania aktywności zawodowej.

Osoby niepełnosprawne korzystają zarówno ze stacjonarnej opieki całodobowej (DPS) – i z badania wynika, że pomoc ta jest wysoko oceniana przez odbiorców, z usług wsparcia dziennego – Środowiskowego Domu Samopomocy - (oznacza to dzienny pobyt dla osób przewlekle psychicznie chorych oraz niepełnosprawnych umysłowo, które jednak muszą osiągać pewien stopień samodzielności; co ważne usługa świadczona jest w środowisku osoby, która po zajęciach wraca do domu), a także usług opiekuńczych dla osób starszych, niepełnosprawnych, mających kłopoty z poruszaniem się. Do tych ostatnich należą usługi specjalistyczne, zdrowotne i rehabilitacyjne, a badanie przynosi informację, że skuteczność rehabilitacji i wpływający na nią czas oczekiwania na pomoc są różne i praktyka nie zawsze idzie tu w parze z zaleceniami specjalistów lekarzy.

Warto dodać, że na rynku pracy pojawiły się zawody dedykowane usługom społecznym dla osób niepełnosprawnych: to asystent osoby niepełnosprawnej i asystent osobisty osoby niepełnosprawnej. Niestety na terenie Wielkopolski działa niewielu takich asystentów, a społeczeństwo ma znikomą wiedzę na ich temat. Ponadto budżety instytucji świadczących pomoc nie uwzględniają konieczności przeznaczenia środków na działania asystenckie dla osób niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne mogą również korzystać z instytucji mieszkania wspomaganego, co sprzyja utrzymaniu ich samodzielności w środowisku, z tym, że takie lokale muszą być adaptowane do potrzeb mieszkańców.

Szerokie grono usług społecznych uzupełniają także działania informacyjne i poradnictwo, usługi wsparcia i pomocy rodzinie, praca asystenta rodziny, jak również adopcja i interwencja kryzysowa. Ta ostatnia niesie natychmiastową pomoc osobom i rodzinom będącym w stanie kryzysu, by przywrócić im równowagę psychiczną i umiejętność samodzielnego radzenia sobie. W praktyce ta forma obejmuje natychmiastową specjalistyczną pomoc psychologiczną, poradnictwo socjalne lub prawne, a niekiedy nawet udzielenie schronienia do trzech miesięcy: Ośrodki Interwencji Kryzysowej pomagają w ten sposób szczególnie kobietom z dziećmi, doświadczającym przemocy domowej, eksmitowanymi z mieszkań lub nie mogącymi wynajmować mieszkań na wolnym rynku. Do Ośrodków trafiają także osoby bezdomne – z reguły na kilka dni. W Wielkopolsce, w roku 2014 działały 24 takie ośrodki, z czego 18 o charakterze samorządowym i 6 prowadzonych przez organizacje…

Wszystkie te usługi społeczne powinny sukcesywnie i w miarę możliwości ulegać w większym stopniu deinstytucjonalizacji, czyli odchodzeniu od opieki instytucjonalnej, na rzecz profesjonalnych działań sprzyjających samodzielnemu życiu beneficjentów.

Badanie ROPS w Poznaniu pokazało także skalę potrzeb społecznych i braków w dziedzinie usług społecznych. Choć obecnie województwo wielkopolskie można uznać za region relatywnie młody (mediana wieku1w 2014 r. wyniosła średnio 37,8 lat przy średniej krajowej 39 lat), to należy spodziewać się, że okres po 2020 roku będzie charakteryzował się gwałtownym starzeniem się ludności i kurczeniem się grup stanowiących o potencjale opiekuńczym regionu. Tym samym w populacji zmniejszać się będą zasoby nieformalnej opieki nad osobami starszymi, realizowanej dotychczas głównie w rodzinie, co spowoduje konieczność rozbudowy stosownego instytucjonalnego systemu opieki w przyszłości.

Natomiast do braków w dziedzinie usług społecznych zaliczyć trzeba materialne i techniczne aspekty ich zabezpieczenia: niedostateczna ilość ośrodków DDPS (zwłaszcza na południowo - wschodnich i zachodnich krańcach województwa oraz w rejonie centralnym), braki w dofinansowaniu ośrodków na sprzęt rehabilitacyjny i wyposażenie wypoczynkowe, a w temacie DPS dla osób z niepełnosprawnościami – braki w ich infrastrukturze, przy niemożności – z przyczyn finansowych – prowadzenia remontów, czy dalszego przystosowania dla tych osób. Badanie sygnalizuje też, że przy dużym zainteresowaniu i zapotrzebowaniu na usługi DDPS, i jednocześnie – przy niewystarczającej ich ilości - średni czas oczekiwania na przyjęcie do tych placówek waha się od paru tygodni do pół roku, w niektórych przypadkach wydłuża się do roku.

Projekt „Koordynacja i współpraca na rzecz integracji społecznej Wielkopolski” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego