Wiedza i zamożność bez znaczenia dla ochrony konsumentów. Rzecznik Praw Obywatelskich broni gracza na rynku Forex

Sprawa ma źródło w 2010 roku, kiedy bank PKO BP bez zgody swojego klienta zamknął jego transakcję na rynku walutowym Forex i ściągnął mu z konta ponad 3 miliony złotych. Czy miał do tego prawo? W tej sprawie sądy wyrokowały rozmaicie. 30 grudnia ma zostać ogłoszony ostateczny wyrok, po kolejnym rozpoznaniu sprawy przez sąd apelacyjny. Rozstrzygnięcie zależy od odpowiedzi na proste, zdawałoby się, pytanie: czy inwestujący spore pieniądze na pozagiełdowym rynku walutowym nadal jest konsumentem.

- To kluczowa odpowiedź - wyjaśnia Beata Strzyżowska, adwokat z Poznania, reprezentująca poszkodowanego klienta. - Mój klient jest konsumentem, więc wszelkie niejasności regulaminów bankowych powinny być interpretowane na jego korzyść. A tak się nie stało.

Klient banku zawierał kontrakty terminowe na rynku walutowym Forex za pośrednictwem biura maklerskiego PKO BP. - Inwestowałem swoje prywatne pieniądze, na swoje własne konto - podkreśla mężczyzna. - W jednej z transakcji bank zażądał dodatkowego zabezpieczenia, czyli zablokowania dodatkowej sumy. Nie zgodziłem się. Wtedy bank bez mojej zgody zamknął transakcję i ściągnął mi z konta pieniądze.

Fakt, że w przypadku kontraktów inwestujący ma jedynie ułamek kwoty, na którą opiewa kontrakt nie jest niczym niezwykłym. Podobnie jak to, że pośredniczące w transakcjach instytucje przed złożeniem zlecenia żądają zabezpieczeń. Najczęściej to pieniądze, które zawierający transakcję ma na koncie i które na czas transakcji są blokowane.

- Regulamin był w tym punkcie niejednoznaczny - podkreśla Beata Strzyżowska. - To oznaczało, że biuro maklerskie nie mogło podjąć działań bez porozumienia się z klientem.

Wiedza lub jej brak ani stopień zamożności nie mogą powodować ograniczenia ochrony konsumenta

- twierdzi Rzecznik Praw Obywatelskich,

By rozliczyć kontrakt przed upływem jego terminu, PKO BP ściągnął z konta klienta ponad 3 miliony złotych. Mężczyzna wystąpił do sądu o zwrot tych pieniędzy.

W pierwszej i drugiej instancji sąd uznały argumenty banku. Po skardze kasacyjnej mężczyzny w 2018 roku Sąd Najwyższy przyznał rację klientowi. Sprawa wróciła do ponownego rozpatrzenia do sądu apelacyjnego. Zapadł wyrok. Ale tym razem skargę kasacyjną złożyło PKO BP. Sąd Najwyższy po raz kolejny uchylił wyrok. Sprawa ponownie była rozpatrywana. Tym razem z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich, który zdecydował się do niej przystąpić. Uważa, że klientowi banku powinna przysługiwać ochrona konsumencka.

- Sprawa wpisuje się w dostrzegalną tendencję, mającą na celu ograniczenie ochrony polskich konsumentów - napisał w piśmie skierowanym do sądu. - Tu zachodzi niebezpieczeństwo ograniczenia zakresu definicji konsumenta, ze względu na wysoką wartość przedmiotu umowy, czas jej trwania, sposób wykonywania oraz specjalistyczną wiedzę posiadaną przez konsumenta. Równie dobrze taki mechanizm może zostać zastosowany w sytuacji zupełnie odmiennej: powodem ograniczenia ochrony może być subiektywny brak zamożności i (...) wiedzy - podkreśla. Podczas, gdy, jak pisze, każdej osobie fizycznej podejmującej działania nie związane bezpośrednio z pracą zawodową lub działalnością gospodarczą powinna przysługiwać skuteczna ochrona konsumencka.