Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Wielkopolskie kalendarium stanu wojennego. Pierwsze tak obszerne!

KMK
Przedstawiamy pierwsze tak obszerne kalendarium przebiegu stanu wojennego w Wielkopolsce. Przedstawione wydarzenia rozegrały się w okresie od grudnia 1981 do lipca 1983 roku

1981

>> 12 grudnia -z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie wysłano do wszystkich komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej szyfrogram zawierający hasło: "Synchronizacja". Był to początek działań wprowadzających stan wojenny. Z koszar wyprowadzono jednostki Wojska Polskiego i do działań przystąpiły MO i Służba Bezpieczeństwa.

>> 12/13 grudnia - przed północą zaczęły się zatrzymania działaczy NSZZ "Solidarność", NSZZ "Solidarność" Rolników Indywidualnych, Niezależnego Zrzeszenia Studentów i innych organizacji opozycyjnych. W ramach akcji "Jodła" rozpoczęto internowanie (według sporządzonych wcześniej list) działaczy "Solidarności" i opozycji, a w ramach operacji "Klon" przeprowadzano rozmowy ostrzegawcze. W Wielkopolsce utworzono cztery ośrodki odosobnienia: w Gębarzewie, Ostrowie Wlkp., we Wronkach oraz w Poznaniu, w Areszcie Śledczym przy ul. Młyńskiej, gdzie przetrzymywano kobiety. W styczniu 1982 roku przewieziono je do Gołdapi.

>> 13 grudnia - około godz. 1.00 w nocy Rada Państwa podjęła formalną decyzję o wprowadzeniu stanu wojennego, m.in. uchwalono dekret z dnia 12 grudnia 1981 roku o stanie wojennym. Utworzona została Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) z gen. Wojciechem Jaruzelskim na czele. W nocy przerwano też łączność telefoniczną. Część zakładów pracy została zmilitaryzowana i wprowadzono do nich komisarzy wojskowych. Zawieszono działalność "Solidarności" i wielu innych organizacji.

>> 13 grudnia - w Poznańskiej Fabryce Maszyn Żniwnych (PFMŻ) przedstawiciele 13 zakładów pracy i uczelni Poznania powołali Regionalny Komitet Strajkowy. RKS wydał oświadczenie, w którym wzywało m.in. do tworzenia komitetów strajkowych i organizowania systemów informacji między najbliższymi zakładami pracy. W Koninie rozpoczął się strajk w Hucie Aluminium "Konin". Zakończył się następnego dnia w godzinach nocnych.

>> 14 grudnia - w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań (HCP) w fabrykach W-2 i W-4 strajkowano w obronie internowanych pracowników HCP. W ciągu trzech kolejnych dni podejmowano próby protestów także na W-3 i W-9. Do różnych form protestów (np. próby strajków, wiece, milczące przerwy, pozorowanie pracy i noszenie znaczków "Solidarności") dochodziło również w innych zakładach pracy w ciągu kilku pierwszych dni stanu wojennego, m.in. w Przedsiębiorstwie Generalnych Dostaw i Kompletowania Urządzeń Ferm Zwierząt Gospodarskich w Tarnowie Podgórnym, w Instytucie Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku i w "Wiefamelu". W woj. kaliskim protestowano w Fabryce Wyrobów Runowych "Runotex", Fabryce Wyrobów Gumowych "Stomil" w Kaliszu, Fabryce Wyrobów Ażurowych "Haft" i jarocińskiej "Jaromie". W Pile w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (ZNTK) zorganizowano wiec, a na wydziale odlewni w "Powogazie" strajk. Próby organizowania strajków miały też miejsce w zakładach "Izolacja" i Zakładach Sprzętu Oświetleniowego (ZSO) "Polam" oraz w Zakładach Płyt Pilśniowych w Czarnkowie.

>> 17 grudnia - manifestacja pod pomnikiem ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 roku. Składano kwiaty i zapalano świece.

>> 19/20 grudnia - na pomniku ofiar Poznańskiego Czerwca pod datami upamiętniającymi wydarzenia z historii PRL (1956, 1968, 1970, 1976 i 1980) domalowany został kolejny rok: 1981. Akcję wykonali członkowie Konfederacji Młodej Polski "Rokosz", Marek Gapiński i Jacek Andrzejewski. Po zamalowaniu, został on ponownie namalowany 24 grudnia. Po tych wydarzeniach pomnik był cały czas pilnowany przez milicjantów.

>> grudzień - w Poznaniu zaczęto wydawać podziemne pisma: "Komunikat NSZZ "Solidarność", "Solidarni", "Wiadomości Tygodnia", a w Kaliszu ukazały się "Wiadomości Dnia". We wszystkich województwach kolportowano ulotki, malowano napisy na murach, zrywano afisze i obwieszczenia władz PRL.

1982

>> styczeń - zaczął ukazywać się podziemny "Obserwator Wielkopolski" nawiązujący tytułem do pisma Zarządu Regionu NSZZ "S" Wielkopolska wydawanego przed stanem wojennym. Był on najdłużej wydawanym pismem niezależnym w Poznaniu. W latach 1982-1983 w województwie poznańskim ukazywało się ok. 50 tytułów prasy podziemnej, m.in. "Solidarni", "Niepodległość", "BIS", "Veto", "Piast" (w Gnieźnie), "Zwyciężymy" (w Śremie). Prasa podziemna ukazywała się w Wielkopolsce, m.in. w Koninie ("Azyl Wojenny" i "Opornik"), w Lesznie ("Komunikaty"), we Wschowie ("Solidarność Walcząca"), w Kaliszu ("Społeczeństwu do Przemyślenia" i "Magazyn Polski Walczącej"), w Ostrowie Wlkp. ("Bez Cenzury") i w Pile ("Lech").

>> 4 lutego - członkowie KMP "Rokosz" wysadzają ładunkiem wybuchowym, skonstruowanym przez Wojciecha Nowaka, gablotę propagandową PZPR pod rondem Kaponiera w Poznaniu.

>> 13 lutego - doszło do największej podczas stanu wojennego manifestacji w Poznaniu. Pod pomnikiem Czerwca 1956 demonstrowało wiele tysięcy ludzi. Zostali oni zaatakowani przez ZOMO. Zatrzymano 194 osoby, z których 164 postawiono przed kolegium ds. wykroczeń. Śmiertelnie pobity przez ZOMO-wców zostaje Wojciech Cieślewicz, młody dziennikarz "Głosu Wielkopolskiego" (umiera 5 marca 1982 r.).

>> 25 lutego - prowokacja zorganizowana w obozie dla internowanych w Gębarzewie przez TW "Kubę", który pozorował ucieczkę. Jej celem było danie pretekstu do pacyfikacji obozu.
>> luty - w Koninie zatrzymano kilku członków Ruchu Młodzieży "Korona", którzy malowali napisy na murach i kolportowali ulotki.

>> 13 marca - odbyło się spotkanie przedstawicieli podziemnych grup działających w poznańskich szkołach średnich. Wynikiem spotkania było powołanie międzyszkolnej struktury, która przyjęła nazwę Komisja Koordynująca Szkolnych Kół Oporu Społecznego. Rozpoczęto wydawanie podziemnego pisma "Wiraż" (później "Głos SKOS-ów").

>> 23/24 marca - grupa studentów Politechniki Poznańskiej dokonała spektakularnej akcji namalowania napisów na 14 tramwajach parkujących w nocy przy rondzie Rataje. Tramwaje z napisami (np. "Precz ze ślepcem", "Wolności i chleba", "Uwolnić internowanych") przejechały przez centrum miasta do zajezdni przy ul. Gajowej.

>> 13 kwietnia - członkowie KMP "Rokosz", Marek Gapiński i Jacek Andrzejewski ściągnęli w nocy czerwoną flagę wiszącą na maszcie na dachu budynku KW PZPR i na jej miejsce zawiesili flagę z napisem "Solidarność". Widziało ją wielu mieszkańców Poznania udających się w rano do pracy.

>> 22 kwietnia - ukrywający się działacze "Solidarności": Zbigniew Bujak, Władysław Frasyniuk, Władysław Hardek i Bogdan Lis utworzyli Tymczasową Komisję Koordynacyjną (TKK) NSZZ "S. Działała ona do 1987 r. W listopadzie 1982 r. w jej skład wszedł Janusz Pałubicki z Poznania.

>> 12 maja - o godz. 22.00 nadano pierwszą audycję podziemnego Radia "Solidarność" Regionu Wielkopolska. Od lipca 1982 r. audycje nadawano na falach I programu TVP, co umożliwiało ich emitowanie bez wcześniejszego zawiadamiania w ulotkach i utrudniało "namierzenie" nadajnika.

>> 13 maja - w ramach ogólnopolskiego protestu zorganizowanego przez TKK przeprowadzono strajki w zakładach pracy Poznania i woj. kaliskiego, zorganizowano milczące protesty w szkołach średnich i na Politechnice oraz manifestację pod pomnikiem Poznańskiego Czerwca.

>> 26 maja - powstał Konspiracyjny Zarząd Regionu (KZR) NSZZ "S" Wielkopolska. W oświadczeniu KZR wezwał do zakładania konspiracyjnych komisji zakładowych i dążenia do przywrócenia statutowej działalności "S".

>> 16 czerwca - z inicjatywy redakcji "Obserwatora Wielkopolskiego" powołana została Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska.

>> 28 czerwca - niezależne obchody 26. rocznicy Poznańskiego Czerwca 1956 w zakładach pracy, głównie w HCP. W godzinach popołudniowych odbyła się duża demonstracja pod pomnikiem upamiętniającym te wydarzenia. Rozbiły ją oddziały ZOMO, zatrzymano 56 osób.

>> 23 lipca - Janusz Pałubicki wybrany został przewodniczącym KZR Wielkopolska NSZZ "S" i przeszedł do działalności podziemnej. Od tego czasu zaczął ukrywać się oraz podpisywał swoim nazwiskiem wszystkie oświadczenia KZR, a później Tymczasowego Zarządu Regionu.

>> 10 sierpnia - działające w Poznaniu dwie podziemne reprezentacje NSZZ "S" (KZR i TKK) połączyły się w Tymczasowy Zarząd Regionu (TZR) NSZZ "S" Wielkopolska, a jego przewodniczącym został Janusz Pałubicki. Struktury "Solidarności" działały także w innych województwach Wielkopolski: Podziemny Komitet (później Tymczasowy Komitet Koordynacyjny) NSZZ "S" Regionu Wielkopolska, KZR NSZZ "S" "Ziemia Konińska", TZR NSZZ "S" w Lesznie i Regionalny Komitet Strajkowy NSZZ "S" w Pile.

>> 30 sierpnia - w akademiku Politechniki Poznańskiej wykryto podziemną drukarnię prowadzoną przez studentów tej uczelni. W kilkumiesięcznym śledztwie doszło do licznych aresztowań wśród uczestników studenckiego podziemia na tej uczelni.

>> 31 sierpnia - demonstracje uliczne w Koninie (ok. 2000 demonstrantów) i Pile (ok. 500 uczestników) w drugą rocznicę podpisania porozumień na Wybrzeżu. W Kaliszu ok. 200-500 pracowników Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego przeszło po pracy zwartą grupą pod Teatr im. Bogusławskiego.

>> 8 października - Sejm uchwalił ustawę o związkach zawodowych. Na jej mocy rozwiązano działające dotychczas związki związkowe, w tym NSZZ "S". Zamiast nich władze rozpoczęły tworzenie nowych, kontrolowanych organizacji związkowych. "Solidarność" wezwała do ich bojkotu.

>> 12 października - z powodu rozwiązania "S", w HCP doszło do spontanicznego straj-ku protestacyjnego w fabrykach: W-3 i W-4, a w mniejszym zakresie na W-2 i WR.

>> październik/listopad - aresztowania w Koninie członków KZR oraz redaktorów, drukarzy i kolporterów pism podziemnych "Azyl Wojenny" i "Opornik".

>> 10 listopada - ogólnopolski protest przeciwko rozwiązaniu "S". Do jego przeprowadzenia wezwała TKK. W niektórych zakładach pracy próbowano organizować protesty (przybierały m.in. formę pozorowania pracy), np. w Zakładach Aparatury Radiospektroskopowej PAN i Instytucie Obróbki Plastycznej. Wiece zorganizowano na Politechnice, Akademii Rolniczej, Uniwersytecie im. A. Mickiewicza i Akademii Ekonomicznej. Duży zasięg miały "ciche przerwy" w szkołach średnich. Po mszy u oo. dominikanów zorganizowana została demonstracja uliczna. Do spacyfikowania użyto oddziałów ZOMO.

>> 13 grudnia - w Kaliszu przy kościele pw. św. Józefa zaczęto układać krzyż z kwiatów, a w czasie kolejnych "miesięcznic" wprowadzenia stanu wojennego organizowano po mszach św. manifestacje.

>> 16 grudnia - w II LO zorganizowano największą w tym liceum manifestację w czasie stanu wojennego. Uczniowie zebrali się na korytarzach, palili świece i "mruczeli" Rotę. W wyniku protestu zawieszono zajęcia.

>> 19 grudnia - Rada Państwa postanowiła z dniem 31 grudnia 1982 r. zawiesić stan wojenny.

>> 19/20 grudnia - KMP "Rokosz" przy współudziale członków SKOS przeprowadziła akcję "Barak", w ramach której namalowano napisy antypaństwowe równo-cześnie w kilku poznańskich szkołach średnich.

>> 23 grudnia - zlikwidowano wszystkie ośrodki internowania.

>> grudzień - w Lesznie i Poznaniu aresztowano członków i współpracowników TZR NSZZ "S" w Lesznie.

>> 28/29 grudnia - aresztowano Janusza Pałubickiego i 13 osób współpracujących z TZR. Proces Pałubickiego toczył się we wrześniu 1983 r. Przewodniczącego TZR skazano na 4 lata więzienia, na podstawie amnestii wyrok obniżono o połowę.

1983

>> 8 stycznia - sąd w Kaliszu skazuje na rok więzienia w zawieszeniu na 3 lata 70-letniego jezuitę, o. Stefana Dzierżka za zamieszczenie politycznych treści w bożonarodzeniowym żłóbku.

>> 26-27 lutego - aresztowano grupę osób wydających i kolportujących podziemne pismo "Solidarni". Mimo tego, ukazywało się ono nadal. Po zmianie nazwy na "Solidarność" i późniejszym połączeniu się z pismem "Poznań" (w 1984 r.) zostało ono organem TZR NSZZ "S" Wielkopolska.

>> 13 marca - demonstracja w Kaliszu. Interweniowały oddziały ZOMO. Manifestanci zgromadzili się przy pomniku Asnyka, gdzie ułożono kwietny krzyż i palono znicze. Gdy uczestnicy manifestacji zakończyli śpiewać "Boże coś Polskę" oddziały ZOMO przystąpiły do ataku. Zatrzymano 25 osób.

>> 1 maja - kilkutysięczna manifestacja w Poznaniu po mszach w Farze, u oo. franciszkanów na Wzgórzu Przemysła i u oo. dominikanów. Protest spacyfikowało ZOMO. Zatrzymano 79 osób. Duża demonstracja odbyła się też w Kaliszu. Zatrzymano 21 jej uczestników.

>> 3 maja - demonstracja pod pomnikiem Poznańskiego Czerwca rozproszona przez ZOMO. Zatrzymano 49 osób.

>> 9 maja - zakończył się tzw. proces Politechniki, w którym postawiono przed sądem 27 studentów i absolwentów PP oraz osób spoza tej uczelni. Oskarżono ich o działalność w Akademickim Ruchu Oporu, wydawanie i kolportaż podziemnych wydawnictw oraz malowanie antypaństwowych napisów. Część osób skazano na kary do 2 lat więzienia bez zawieszenia. Wielu studentów relegowano z uczelni. Był to największy proces polityczny w Wielkopolsce w stanie wojennym.
Tego samego dnia w Kaliszu na 2 miesiące aresztu skazany został przez kolegium ds. wykroczeń o. Stefan Dzierżek za wywieszenie ogłoszenia o przeprowadzeniu zbiórki pieniędzy na potrzeby osób represjonowanych. Duchowny trafił do więzienia w Strzelinie, ale karę zawieszono po apelacji.

>> 20 czerwca - msza św. i spotkanie z Janem Pawłem II na Łęgach Dębińskich w Poznaniu. Władze nie wyraziły zgody na przyjazd papieża pod pomnik Poznańskiego Czerwca 1956 r.

>> 28 czerwca - niezależne obchody 27. rocznicy Poznańskiego Czerwca. Po mszy św. u oo. dominikanów zorganizowana zostało demonstracja, rozproszyło ją ZOMO.

>> 21 lipca - Sejm PRL uchwalił ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciężania kryzysu społeczno-ekonomicznego. Na jej mocy przedłużono obowiązywanie szeregu niedemokratycznych rozwiązań prawnych lub wprowadzono nowe (m.in. można było rozwiązywać lub zawieszać samorządy pracownicze, a wojewodowie mogli zawieszać, przenosić lub zwalniać nauczycieli).

>> 22 lipca - zniesiono stan wojenny.

>> 28 lipca - Sejm PRL uchwalił kolejne ustawy, które przedłużały obowiązywanie represyjnego ustawodawstwa z okresu stanu wojennego. Na mocy "ustawy o zmianie niektórych przepisów z zakresu prawa karnego i prawa o wykroczeniach" przewidywano karę 3 lat więzienia za działalność związku, który rozwiązano lub któremu odmówiono zalegalizowania oraz za organizowanie lub kierowanie akcją protestacyjną "wbrew przepisom prawa". Rozszerzono też kompetencje sądów wojskowych oraz Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (zajmował się on cenzurą).

>> 28 lipca - TKK NSZZ "S" wydała oświadczenie, w którym uznała zniesienie stanu wojennego za gest propagandowy.

Przemysław Zwiernik, KMK

Chcesz skontaktować się z redakcją Głosu Wielkopolskiego? [email protected]

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gloswielkopolski.pl Głos Wielkopolski