Niezgodny, ale spokrewniony szpik może uratować życie

Pani Elżbieta z Kostrzyna na białaczkę limfocytową zachorowała w 2013 roku. Początkowo była to przewlekła postać choroby, niewymagająca leczenia. - Diagnoza była szokiem dla całej mojej rodziny - przyznaje pani Elżbieta. - Ale kiedy przez wiele miesięcy moje wyniki badań były dobre, w 2015 roku nawet się poprawiły, myśleliśmy, że choroba mi odpuściła.

Tak było do czasu, kiedy w grudniu ubiegłego roku pani Elżbieta zachorowała na zapalenie ucha środkowego. Okazało się, że jej węzły chłonne są ułożone w bardzo niepokojący sposób. Oznaczało to, że białaczka przyjęła ostrą postać, wymagającą leczenia. - Przeszłam dwie serie chemioterapii, druga całkowicie zniszczyła mój szpik - mówi pani Elżbieta. - Lekarze powiedzieli, że tylko natychmiastowy przeszczep może uratować mi życie.

Na szukanie dawcy niespokrewnionego w bazach dawców szpiku nie było czasu. Dlatego lekarze zaproponowali przeszczepienie haploidentyczne.

- W przypadku tej procedury pobiera się szpik od dawcy spokrewnionego, który ma tylko połowę zgodnych antygenów - tłumaczy profesor Mieczysław Komarnicki, szef Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku Szpitala Klinicznego Przemienienia Pańskiego w Poznaniu. - Dwa lata temu, jako pierwsi w Polsce przeprowadziliśmy taką operację u osoby dorosłej. Do tej pory wykonaliśmy dwanaście przeszczepień haploidentycznych.

12 operacji - tyle przeszczepów komórek haploidentycznych wykonano w poznańskiej klinice

Problemem w przypadku przeszczepów niezgodnego szpiku jest choroba przeszczep przeciw gospodarzowi (GVHD). Aby jej zapobiec, początkowo preparowano szpik pobrany od dawcy, aby „spacyfikować” limfocyty. To one są odpowiedzialne za atakowanie komórek biorcy. Była to procedura czasochłonna, droga i skomplikowana. Naukowcy w Stanach Zjednoczonych opracowali nową metodę, która polega na wprowadzeniu specyficznego leczenia immunosupresyjnego po przeszczepie. - W drugiej i trzeciej dobie po podaniu szpiku, chory dostaje lek, który blokuje limfocyty T - tłumaczy prof. Komarnicki. - Po opracowaniu tej metody okazuje się, że przeszczepy szpiku haploidentycznego dają taką sama skuteczność, jak podanie szpiku od zgodnego dawcy.

Pani Elżbiecie szpik podarowała 33-letnia córka. - Obie moje córki były natychmiast gotowe, aby oddać mi szpik - mówi wzruszona pani Elżbieta. - Młodsza już wcześniej zarejestrowała się w bazie dawców szpiku, mówiąc, że jeśli nie mamie, to pomoże innej potrzebującej osobie.

Przygotowania do przeszczepu przeprowadzono w rekordowo szybkim tempie. Pacjentka nie miała bowiem czasu. W ciągu tygodnia załatwiono potrzebne procedury, starsza córka pani Elżbiety otrzymała leki, które miały pobudzić jej szpik do produkcji komórek.

- Sama procedura przeszczepienia haploidentycznego nie różni się od tej stosowanej w przypadku zgodnego dawcy - mówi dr Anna Czyż z Kliniki Hematologii i Transplantacji Szpiku UMP. - Dopiero leczenie immunosupresyjne mające zapobiegać odrzutowi jest inne.

Przeszczep nie do końca zgodnego szpiku od osoby spokrewnionej to szansa dla dwóch grup pacjentów: tych, którzy potrzebują pomocy natychmiast i tych, którzy przez długi czas nie mogą znaleźć swojego genetycznego bliźniaka. - Nie można wykluczyć, że na drodze kolejnych doświadczeń, dawca haploidentyczny będzie pierwszym wyborem w przypadku leczenia białaczek - mówi dr Czyż.

Dyskusje na ten temat już trwają, między innymi w miniony weekend w Poznaniu odbyła się międzynarodowa konferencja: „Transplantacja komórek krwiotwórczych od dawców haploidentycznych”.