Archiwalia: Zbilut oddano. A i inne skarby?

Zbilut to przykład splątanych losów skarbów kultury narodowej podczas II wojny światowej. Zrabowany przez Niemców został wraz z innymi dokumentami wywieziony do Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego, gdzie istniał tajny skarbiec III Rzeszy. Tam w marcu 1945 roku wpadł w ręce czerwonoarmistów i został wywieziony do Moskwy. Wraz z innymi dobrami został zwrócony po śmierci Józefa Stalina.

- Zwrotów skarbów kultury było kilka. Przede wszystkim w 1956 roku, ale archiwalia wróciły do Polski ponad półtora roku później na początku 1958 roku - zauważa Leszek Adamczewski.
Autorzy książki opisują miejsca gdzie były przechowywane dokumenty i procedurę ich ewakuacji z Poznania w okolice Międzyrzecza. Piszą m.in. o skarbach ze skarbca katedry gnieź-nieńskiej i wazach gołuchowskich. Nie koncentrują się jednak na losach indywidualnych dzieł sztuki. Przyznają, że losy dzieł sztuki wywiezionych w rejon Międzyrzecza kryją jeszcze wiele tajemnic, a i kwerendy w rosyjskich archiwach są trudne.

W tym roku Archiwum Państwowe w Poznaniu obchodzi 140-lecie istnienia. Przez wiele lat mieściło się na Zamku Prze-mysła, a od 1951 roku znajduje się w dawnym budynku sądu apelacyjnego przy ulicy 23 Lutego. Swym zasięgiem obejmuje Poznań i część Wielkopolski. Ma oddziały w Gnieźnie, Pile i Koninie. W jego magazynach przechowywanych jest ponad 1 milion jednostek archiwalnych. Gdyby je ułożyć na półce zajęłyby 10 kilometrów. Tylko 10 procent z nich rocznie jest udostępnianych.

- To i tak dużo. Pięć lat temu udostępnianych było tylko 5 procent dokumentów. Większość korzystających z tych dokumentów to osoby zajmujące się genealogią - mówi kustosz Henryk Krystek. Od pięciu lat trwa proces digitalizacji dokumentów i umieszczane są one w internecie na stronach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej.