Ekspert OBWE ds. bezpieczeństwa dla "Głosu Wielkopolskiego": 20 lat po zamachu na WTC przebudził się dżin terroryzmu

W nawale codziennych obowiązków, zmęczeni przedłużającą się pandemią oraz rozkojarzeni powakacyjnymi wspomnieniami zapominamy lub chcemy zapomnieć o innych problemach. One niestety jednak istnieją i tylko kwestia czasu, kiedy znów o sobie przypomną. Są jak złe dżiny zamknięte w nieszczelnej butelce. W skali globalnej jednym z najgroźniejszych wśród nich jest terroryzm. Wbrew dość częstym choć błędnym opiniom nie zniknął on ani wraz z uśmierceniem Osamy bin Ladena czy rozbiciem tzw. Państwa Islamskiego, ani też pojawieniem się COVID-19. Terroryzm nadal jest poważnym zagrożeniem, co brutalnie uświadomił nam kilkanaście dni temu krwawy zamach w Afganistanie, w wyniku którego zginęło około 180 osób.

Obchodzona 11 września dwudziesta rocznica ataków terrorystycznych na USA jest dobrą okazją, aby choć przez chwilę przypomnieć o tym niebezpieczeństwie. Dwadzieścia lat temu na skutek zamachów przeprowadzonych przez Al-Kaidę przy pomocy 4 uprowadzonych samolotów pasażerskich doszło między innymi do zniszczenia wież World Trade Center czy uszkodzenia Pentagonu. Ataki te doprowadziły do śmierci 2973 osób (w tym sześcioro Polaków), nie wliczając w to 19 porywaczy i 26 ofiar nadal oficjalnie uznawanych za zaginione. Ponadto ponad 6 tys. osób odniosło obrażenia.

W następstwie tych wydarzeń ówczesny prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush ogłosił wojnę z terroryzmem oraz podjął decyzję o skierowaniu sił zbrojnych do Afganistanu. To właśnie tam za zgodą Talibów ukrywali się odpowiedzialni za ataki przywódcy Al-Kaidy na czele z Osamą bin Ladenem. Głównym celem operacji prowadzonej w Afganistanie przez USA przy wsparciu NATO było nie tylko pokonanie terrorystów, ale i także zaprowadzenie bezpieczeństwa, poszanowanie praw człowieka czy poprawa tamtejszej sytuacji ekonomiczno-społecznej.

Afganistan to jedno z najbiedniejszych państw na świecie, w którym nadal występuje ponad 60-procentowy analfabetyzm, a 90 proc. populacji żyje za mnie niż 2 dolary dziennie. Pomimo zaangażowania przez sojuszników olbrzymich środków finansowych (szacowanych na kwotę ponad 2 bln dolarów) oraz ponad 100 tys. żołnierzy nie udało się zrealizować wszystkich postawionych celów, w tym pokonać Talibów. Z czasem zaczęli oni odzyskiwać wpływy i sukcesywnie przejmować kontrolę nad kolejnymi obszarami.

W związku z tym Stany Zjednoczone, odnotowując coraz większe straty i dostrzegając niemożność militarnego rozwiązania konfliktu, rozpoczęły z nimi negocjacje. Ich efektem było porozumienie zawarte przez prezydenta Donalda Trumpa, a zaakceptowane ostatecznie z pewnymi zmianami przez jego następcę Joe Bidena. Zakładało ono między innymi wycofanie do początku września siły amerykańskich. Podobną decyzję podjęły też pozostałe państwa członkowskie NATO, w tym i Polska.

Ta bardzo różnie oceniana decyzja doprowadziła do przejęcia przez Talibów w ciągu kilkunastu dni kontroli nad prawie całym Afganistanem. Wywołało to błyskawiczny rozpad afgańskich sił bezpieczeństwa, falę uchodźców czy przerażające sceny podczas ewakuacji, które mogliśmy śledzić na bieżąco w przekazach medialnych. Smutnym paradoksem jest fakt, iż w dwudziestą rocznicę ataków z 11 września w Afganistanie władzę znowu sprawują Talibowie, którzy wspierali organizatorów tamtejszych zamachów.
Afganistan to jednak tylko jedno z wielu miejsc zagrożonych "dżinem terroryzmu".

Z danych zgromadzonych przez specjalistyczne ośrodki analityczne wynika, iż w ciągu ostatnich 20 lat odnotowano na świecie ponad 130 tys. ataków terrorystycznych. Oznacza to, iż statystycznie rzecz ujmując każdego dnia ma miejsce około 20 kolejnych. W minionym roku dotyczyły one prawie 90 państw, co pokazuje globalny charakter zagrożenia. Zdecydowana większość spośród nich koncentrowała się w Azji Zachodniej, Azji Południowej i Afryce Subsaharyjskiej.

Wśród państw obecnie najbardziej zagrożonych wskazać należy oprócz Afganistanu czy Syrii także Indie, Irak, Somalię, Nigerię, Jemen, Filipiny, Kolumbię i Kongo. Tylko w 2019 r. na skutek ataków terrorystycznych zginęło ponad 25 tys. osób, a prawie 20 tys. odniosło rany. Odnotowano też około 3 tys. porwań. Ataki terrorystyczne oraz ich zwalczanie generują co roku olbrzymie koszty finansowe szacowane w miliardach dolarów. Na przykład w 2001 r. było to 80 mld dol. - rekordowy był jednak rok 2014, kiedy przeznaczono na ten cel aż 116 mld.

Ponowne zdobycie władzy przez Talibów to nie tylko bardzo poważny znak zapytania co do przyszłości tego państwa, w tym groźby łamania na wielką skalę praw człowieka albo wystąpienia kolejnego kryzysu migracyjnego lub ekonomicznego. Pojawia się też pytanie o utrzymanie stabilizacji w całym niezwykle newralgicznym regionie, w którym walkę o wpływy obok mocarstw zachodnich toczą od dawna m.in. Chiny, Indie, Pakistan, Iran czy Rosja.

Co więcej rządy "talibanu" mogą być też potencjalnym źródłem eskalacji terrorystycznego zagrożenia zarówno w samym Afganistanie, jak i również w innych oddalonych nawet o tysiące kilometrów państwach. Dotyczy to nie tylko faktu zwolnienia z tamtejszych więzień tysięcy islamskich ekstremistów lub przeprowadzania kolejnych krwawych zamachów, ale przede wszystkim możliwości ponownego funkcjonowania tam obozów rekrutacyjnych czy szkoleniowych różnych organizacji terrorystycznych na przykład Al-Kaidy czy Państwa Islamskiego.

Będzie to zatem następny na świecie terrorystyczny "matecznik" finansowany między innymi z olbrzymich zysków pochodzących z produkcji oraz handlu narkotykami. Ich wartość szacowana jest na kwotę nawet 3 mld dolarów rocznie. Oprócz tego zwycięstwo w Afganistanie może stać się dla islamskich fundamentalistów w różnych częściach globu, w tym i w Unii Europejskiej, bardzo znaczącym impulsem zachęcającym do kontynuowania walki z "niewiernymi" oraz przeprowadzania nowych zamachów. Przypomina to przysłowiowy "powiew wiatru w żagle", który nie tylko dodaje otuchy dotychczasowym bojownikom, ale i zachęca nowych rekrutów.

Zostanie on spotęgowany przez wspomnienie o innym spektakularnym zwycięstwie, jakim z ich punktu widzenia jest dwudziesta rocznica ataków z 11 września 2001 r. "Paliwem" dla terrorystów może być także gniew połączony z chęcią zemsty za odwetowe operacje antyterrorystyczne przeprowadzane przez USA i ich sojuszników. To wszystko razem wzięte może oznaczać w najbliższych dniach lub miesiącach eskalację ataków i ponowne przebudzenie "dżina terroryzmu". Będzie on przybierać bardzo zróżnicowane formy począwszy od środków klasycznych choćby w postaci noża czy bomby, przez cyberterroryzm, a kończąc na elementach bioterroryzmu i wykorzystaniu wciąż trwającej pandemii.

Sebastian Wojciechowski – prof., pracownik Instytutu Zachodniego oraz WNPiD UAM. Ekspert OBWE ds. bezpieczeństwa. Współautor m.in. książki "Zrozumieć współczesny terroryzm. Wybrane aspekty fenomenu".

ZOBACZ TEŻ: