Europejskie Forum Samorządowe 2023: Czy znowelizowana ustawa o planowaniu przestrzennym zintegruje samorządy?

Odbywające się w Poznaniu Europejskie Forum Samorządowe to – w ocenie pomysłodawców – projekt, którego celem jest wzmocnienie głosu miast, gmin, powiatów i województw w dyskusji o rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Tak, jak zapowiadali organizatorzy, podczas panelu "Nowe podejście do planowania przestrzennego po zmianach ustawowych" poruszone zostały trzy zasadnicze zagadnienia związane z nowym podejściem do planowania przestrzennego:

• czy reforma to rewolucja i przewrót kopernikański, czy też może wprowadzone zmiany są naturalną konsekwencja wcześniejszych procesów i mają bardziej ewolucyjny charakter,
• jakie konsekwencji reforma przynosi dla samorządów,
• czy ustawa może doprowadzić do integracji planowania przestrzennego ze społeczno-gospodarczym i w wydatnym stopniu ograniczyć chaos przestrzenny.

W dyskusji moderowanej przez Piotra Górkę, doradcę miast, udział wzięli następujący paneliści: Andrzej Porawski – dyrektor Biura Związku Miast Polskich, Grzegorz Roman – doradca sektorowy Związku Miast Polskich, Łukasz Sykała – kierownik Ośrodka Badań Strategicznych IRMiR, Robert Szymala – urbanista miejski oraz Edyta Wielańczyk-Grzelak – radca prawny w Kancelarii Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna.

Prowadzący dyskusję w ramach panelu zapytał, czy wprowadzone zmiany w ustawie o planowaniu przestrzennym mają charakter rewolucyjny?

W ocenie Roberta Szymali, w perspektywie krótkoterminowej można mówić o przewrocie kopernikańskim, niemniej jednak patrząc długofalowo, mamy do czynienia z powrotem do pewnych rozwiązań z lat 60., co w jego ocenie nie musi być wcale złe.

Grzegorz Roman podkreślił, iż w ramach nowego porządku można zarówno wiele osiągnąć, jak również nie zrobić nic.

– Autorom projektu zależało na tym, żeby firmy mogły inwestować skutecznie, co jest warte odnotowania. Całości jednak brakuje konsekwencji. Wieloletnie wdrażanie z pewnością jest słabą stroną tego przedsięwzięcia, podobnie jak niejasność między polityką strategiczną a przestrzenną

– ocenił.

– Z pewnością rewolucyjną zmianą można określić usunięcie studium uwarunkowań i powiązanie warunków zabudowy ze studium ogólnym. Od tej pory decyzja o warunkach zabudowy będzie musiała być zgodna z planem ogólnym. Natomiast zmiany w zakresie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego mają raczej charakter kosmetyczny

– uważa mec. Edyta Wielańczyk-Grzelak.

– Wizytując wiele wzorcowych miast, często wcześniej zapoznawałem się z ich strategiami rozwoju i studium uwarunkowań. Zazwyczaj było tak, że te dwa dokumenty po prostu się "nie widziały". Celem natomiast tej ustawy jest powiązanie polityki przestrzennej z polityką rozwoju

– dodał Andrzej Porawski.

Czytaj także: Samorządy muszą szybko wprowadzić ważne zmiany. Chodzi o gospodarkę przestrzenną. Co z wydanymi już warunkami zabudowy?

Robert Szymala zastanawiał się, jak strategia i plan ogólny będą w praktyce funkcjonowały wokół zainteresowanych miast.

– Jeśli będziemy mieli współpracujące ze sobą samorządy, to będzie znakomicie. Problem pojawi się, gdy samorządy współpracą ze sobą zainteresowane nie będą.

Łukasz Sykała uważa, że weście w życie tej ustawy wymaga zasadniczej zmiany myślenia o polityce przestrzennej.

– Trzeba patrzeć na nią w znacznie szerszym kontekście. Zarówno lokalnym, sublokalnym czy nawet krajowym. Dopiero wówczas będziemy mogli mówić o systemie spójnym. W mojej ocenie znowelizowane przepisy powinny stymulować samorządy do współpracy.

W ocenie Grzegorza Romana włodarze gmin będą zmuszeni wyjść z myśleniem strategicznym poza opłotki własnej gminy, tym samym przepisy znowelizowanej ustawy popchną zawiadywane przez nich jednostki samorządu terytorialnego w kierunku większej integracji.

Jakie zmiany wprowadziła uchwalona 7 lipca 2023 r. Sejm ustawa o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym? (źródło: Ministerstwie Rozwoju i Technologii):

• zwiększenie wpływu społeczeństwa na decyzje podejmowane w planowaniu przestrzennym – w przepisach określono podstawowe zasady prowadzenia czynności planistycznych uwzględniając głos społeczeństwa, ale wprowadzając także szereg usprawnień do poszczególnych czynności. Konsultacje społeczne będą odbywały się po godzinach pracy, w miejscach łatwo dostępnych, a udział w nich będą mogli zabrać wszyscy, w tym osoby nieletnie. Doprecyzowany i rozbudowany został katalog form konsultacji społecznych, który rozszerzono zwłaszcza o formy bardziej angażujące mieszkańców. Zapewniono także możliwość zdalnego udziału w poszczególnych formach. Osoby zainteresowane będą miały możliwość zapisania się do swoistego newslettera, w ramach którego uzyskiwać będą informacje mailowe o trwających procedurach planistycznych i o ich kolejnych etapach.
• wprowadzenie nowego narzędzia planistycznego – planu ogólnego gminy, który będzie uchwalany obligatoryjnie dla całej gminy (z wyłączeniem terenów zamkniętych), w randze aktu prawa miejscowego. Ustalenia zawarte w planie ogólnym będą wiążące zarówno dla planów miejscowych oraz dla decyzji o warunkach zabudowy.
• uchylenie przepisów w sprawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Zagadnienia strategiczne i kierunkowe, w tym kreowanie polityki przestrzennej gminy, będą przedmiotem Strategii rozwoju lokalnego lub ponadlokalnego, natomiast zasady realizacji polityki przestrzennej będą ustalane w planie ogólnym gminy – w zwięzłym dokumencie o krótkiej liście ustaleń.
• wprowadzenie nowej formy planu miejscowego – zintegrowanego planu inwestycyjnego (ZPI), będącego formą planu miejscowego, który zastąpi i znacznie zmodyfikuje rozwiązania tzw. specustawy mieszkaniowej. To rozwiązanie dotyczy dowolnych inwestycji, nie tylko mieszkaniowych. ZPI będzie narzędziem, który daje gminom większe możliwości w lokalizowaniu inwestycji z uwzględnieniem partycypacji społecznej i zasad ładu przestrzennego. Wzajemne zobowiązania gminy i inwestora będą zapisane w umowie urbanistycznej, zapewniając tym samym pełną transparentność. ZPI jest oczekiwane przez inwestorów, w tym przez deweloperów, ale jego pozytywne skutki będą odczuwać np. przyszli nabywcy mieszkań poprzez zakładaną zwiększoną dostępność lokali . Z drugiej strony rozwiązania te wychodzą naprzeciw oczekiwaniom dużych przedsiębiorstw, które poszukują terenów na rozbudowę istniejących lub budowę nowych inwestycji.
• zmiany w wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy. Dotychczasowy sposób wydawania warunków zabudowy powoduje niekontrolowane rozlewanie się zabudowy. Powiązanie decyzji o warunkach zabudowy z planem ogólnym gminy będzie przeciwdziałać lokalizowaniu zabudowy „w szczerym polu”, co często wymusza na gminach dodatkowe inwestycje związane z komunikacją czy infrastrukturą społeczną i techniczną. Zgodnie z intencją ustawodawcy z 2003 roku decyzje WZ miały być wykorzystywane sporadycznie, a stały się zjawiskiem powszechnym, powodując chaos przestrzenny. Stąd proponowany przepis o powiązaniu wydawania decyzji z położeniem na obszarze uzupełnienia zabudowy w planie ogólnym gminy oraz wymogiem zgodności z planem ogólnym w zakresie funkcji zabudowy oraz parametrów i wskaźników urbanistycznych. Nowe decyzje WZ będą ważne przez 5 lat od dnia, w którym staną się prawomocne. Tyle czasu inwestor będzie miał na uzyskanie np. pozwolenia na budowę czy też rozpoczęcie realizacji inwestycji.
• zmiany w przepisach dotyczących procedury, które mają na celu uproszczenie, ujednolicenie i przyspieszenie procesu sporządzania aktów planowania przestrzennego. Z danych MRiT wynika, że prawie 1/3 planów miejscowych jest procedowana ponad 3 lata. Chcemy to zmienić poprzez wprowadzenie trybu uproszczonej procedury planistycznej w konkretnych przypadkach, umożliwienie równoczesnego prowadzenia procedur dla różnych aktów oraz ograniczenie konieczności powtarzania konsultacji społecznych.
• wprowadzenie Rejestru Urbanistycznego jako systemu teleinformatycznego. System ten ma być źródłem informacji i danych (m.in. dokumenty powstające w trakcie sporządzania aktów planistycznych, raporty z konsultacji społecznych, decyzje administracyjne związane z planowaniem przestrzennym, rozstrzygnięcia organów nadzoru). Rejestr będzie bazował na danych przestrzennych z zakresu planowania i zagospodarowania przestrzennego. Będzie to nieodpłatny, dostępny dla wszystkich zainteresowanych, zintegrowany system. Przepisy dotyczące rejestru zaczną obowiązywać od 2026 roku, co pozwoli urzędom gmin na przygotowanie się do tej zmiany.

Jesteś świadkiem ciekawego wydarzenia? Skontaktuj się z nami! Wyślij informację, zdjęcia lub film na adres: [email protected]

Nowy odcinek programu "Moje własne M":

Obserwuj nas także na Google News**