Prof. Jerzy Stępień: Zmienić granice województw?

Minęło raptem kilkanaście lat od reformy samorządowej w Polsce. Czy nie jest zaskoczeniem, że teraz to nie my się uczymy samorządności, tylko po naukę przyjeżdżają do Poznania Ukraińcy?
Jerzy Stępień: Dla mnie nie jest to żadne zaskoczenie. Moje kontakty zaczęły się już w połowie lat 90. Potem na jakiś czas zamarły, ale teraz na nowo odżyły.

Zbudowaliśmy samorząd na wzorcach europejskich. Oni wiedzą, że to się nam udało. Jednocześnie widzą, że władze centralne niechętnie dzielą się kompetencjami. Pytają jak można doprowadzić do decentralizacji.

Mamy wspólne doświadczenia z czasów komunistycznych, dlatego nawet lepiej się z nami rozumieją niż z partnerami z Europy Zachodniej.

Czy w naszej reformie wszystko się udało?
Jerzy Stępień: Oczywiście, że nie. To co widzimy jest jednak doskonałym materiałem dydaktycznym, by nie powielać tych błędów.

Problemem jest na przykład rozregulowany system finansowy. Nie dokonaliśmy całościowej reformy finansów publicznych, co powoduje, że samorządy nie mają właściwych źródeł finansowania.

Mamy rozbudowany system nadzoru nad samorządem, ale brakuje odpowiedniej kontroli. Anachroniczny jest system odwoławczy. Samorządowe Kolegia Odwoławcze są samorządowe tylko z nazwy. Jest to organ rządowy, który stawia pod znakiem zapytania konstytucyjną samodzielność samorządu.

Nie ma natomiast żadnego organu, który sprawdzałby merytoryczną stronę decyzji wójta, burmistrza czy prezydenta miasta.

Krytycy reformy uważają, że pomyłką było tworzenie powiatów samorządowych.
Jerzy Stępień: To wynika z niezrozumienia struktury samorządu. Powiaty się sprawdziły, czego dowodem duże miasta na prawach powiatu. Nikomu nie przychodzi do głowy, żeby im te kompetencje zabrać.

Nie wszystkie gminy są jednak w stanie przejąć zadań powiatu. Powiaty istnieją w Polsce od XIV wieku. Można natomiast dyskutować czy nie powstało zbyt wiele województw. Wyraźnie widać, że niektóre są słabsze. Uważam, że obecnie nie należy zmniejszać liczby województw, ale warto przeprowadzić korekty ich granic.

Samorządowcy narzekają, że w ślad za przekazywanymi zadaniami nie otrzymują na ich realizację pieniędzy.
Jerzy Stępień: Powinien zostać stworzony system, który to gwarantuje. Rząd chętnie rezygnuje z zadań, a jak jest z pieniędzmi, każdy widzi.

Często jednak zadania do samorządów trafiają na drodze tworzenia podstaw prawnych. Chodzi między innymi o różne świadczenia zbiorowe, czym samorząd się i tak zajmował, ale nie było do tego podstawy prawnej. O nią samorządowcy sami występowali.