Czy z małym dzieckiem powinno rozmawiać się o śmierci? - tłumaczy psycholog Izabela Kułakowska

Czy z małym dzieckiem powinno rozmawiać się o śmierci?
Izabela Kułakowska: Reprezentuję podejście, że z dzieckiem powinno rozmawiać się o wszystkich sprawach, które dotyczą rzeczywistości wokół niego. A choroby, wizyty na cmentarzu, czy też śmierć osób z rodziny, przyjaciół z przedszkola czy szkoły, czy chociażby ulubionych zwierząt, są czymś, z czym dzieci też się spotykają. Jedną z najważniejszych rzeczy, którą możemy zrobić dla swoich dzieci, jest pomóc im zrozumieć świat wokół nich. Z dzieckiem w każdym wieku można rozmawiać, ale to, co mówimy, musimy tak przekazywać, aby było dostosowane do możliwości rozumienia dziecka oraz aby były to nasze autentyczne przekonania. Śmierć jest czymś namacalnym, co spotyka każdego, ale jest też tematem z obszaru duchowości. Temat ten wymaga delikatności i uważności ze strony dorosłych, ponieważ niektóre dzieci mogą przestraszyć się tej myśli, że one też kiedyś umrą albo że może to spotkać ich najbliższych. Tu można wówczas powiedzieć, że zazwyczaj ludzie umierają, jak są bardzo starzy, że ja chcę żyć jak najdłużej, że nie zamierzam umrzeć przez bardzo wiele lat. Okolice 1 listopada są odpowiednim momentem, żeby poruszyć ten temat. Warto wybrać się z dzieckiem na cmentarz. Kilka dni po 1 listopada nekropolie są bardzo kolorowe. Może to dobry moment na spacer i rozmowę. Można tak opowiedzieć historię związaną z odejściem np. dziadka. "Cmentarz to takie miejsce, gdzie leżą ludzie po śmierci. Dla mnie ważne jest, by odwiedzać dziadka na cmentarzu. Myślę wtedy o nim, lubiłam bawić się z nim, zaniesiemy dziadkowi na grób kolorowe lampki. Na cmentarzu będzie bardzo wiele osób, wszyscy chcą w listopadzie odwiedzić swoich zmarłych".

Jak przekazać dziecku informację, że ktoś z rodziny odszedł?
Izabela Kułakowska: Przede wszystkim trzeba to powiedzieć dziecku od razu, a nie np. dopiero po pogrzebie czy po kilku tygodniach. Dzieci powinny uczestniczyć we wszystkich ważnych wydarzeniach, mieć wspólnotę przeżyć z rodzicami. Do tego już kilkuletnie dzieci mają doświadczenia ze śmiercią i rozumieją pojęcie żywy-martwy. A jeśli chcemy to przed nimi ukryć, to one i tak wyczują nastój swoich rodziców i będą zaniepokojone. Trzeba tę informację przekazać dziecku konkretnie, nadając jej wagę. Dobrze byłoby, abyśmy sami wcześniej poradzili sobie z silnymi emocjami, rozmawiali spokojnie, bez pośpiechu. "Chcę Ci powiedzieć, że Twój dziadek dzisiaj umarł. Jest mi bardzo smutno, cały czas płaczę. Będziemy tęsknić za dziadkiem i może tak być, że będę przez jakiś czas często płakać z tej tęsknoty. Nie musisz się tego bać. Ty też możesz płakać, to nie jest nic złego" . Jeśli w to wierzymy, dodajemy: "Wierzę, że dziadek jest teraz szczęśliwy, jest w niebie".

Co robić, kiedy dziecko widzi w domu rozpacz i jej nie rozumie?
Izabela Kułakowska: Ważne jest, by nazywać przy dziecku, to co się wówczas z nami dzieje, tak aby mogło ono zrozumieć sytuację i w ten sposób przyjąć trudną rzeczywistość. Dziecko w tej trudnej sytuacji uczy się współczucia, empatii. Doświadcza, że ludzie przeżywają różne uczucia - żal, rozpacz, złość i są one czymś wówczas naturalnym.

Czy powinno się zabierać dziecko na pogrzeb?
Izabela Kułakowska: Należy wziąć pod uwagę wiek dziecka, jego możliwości i swój stan. Jeżeli dziecko nie uczestniczy w pogrzebie, to zawsze trzeba pójść z nim w najbliższym czasie, aby mogło pożegnać się ze zmarłym. Uczestnicząc z kolei w pogrzebie, dziecko uczy się pewnych tradycji, obrzędów, tego, że żegna się swoich zmarłych. Widzi, że cała rodzina w tym wydarzeniu uczestniczy, doświadcza bezpośrednio, że jest częścią tej dużej wspólnoty.
Istotne jest, aby przygotować dziecko na uczestnictwo w pogrzebie, opisać wcześniej, co się będzie działo.
Musimy też uprzedzić dziecko, że niektóre osoby mogą płakać, że to jest naturalne przy pożegnaniu. Warto też czytać z dzieckiem książki, które dotyczą pożegnania, śmierci. Obecnie jest wiele wartościowych pozycji na rynku, np. "Żegnaj, panie Muffinie!".