Nowoczesna lekcja historii

Bartosz, uczeń jednego z wielkopolskich liceów, postanowił wypytać dziadków o swoich przodków. Dowiedział się, że jego pradziadek walczył w Powstaniu Wielkopolskim. „Ale ta wiedza wydaje mi się, że jest dosyć powierzchowna” – przyznał podczas badań „Edukacja dla pamięci”, przeprowadzonych na zlecenie Instytutu Pamięci Narodowej przez zespół dr. hab. Krzysztofa Malickiego.

Nie jest bynajmniej tak, że młodzi Polacy nie chcą się uczyć historii. Skrajną niechęć do jej poznawania wyraziło we wspomnianych badaniach ledwie 2,4 proc. uczniów szkół średnich. Skuteczna edukacja nie może być jednak anachroniczna. Metodami, które być może sprawdzały się w XX w., nie trafimy do serc i umysłów dzisiejszej młodzieży, dla której najważniejszym źródłem wiedzy historycznej są Internet i gry komputerowe.

Między innymi o tym, jak może wyglądać nowoczesna, atrakcyjna edukacja historyczna, porozmawiamy 18 i 19 czerwca podczas Wielkopolskiego Kongresu Pamięci Narodowej, organizowanego przez Oddział IPN w Poznaniu pod patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Impreza odbędzie się na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich.

Przez dwa dni Poznań Congress Center będzie miejscem fascynujących debat historycznych, wystaw multimedialnych, pokazów filmowych, warsztatów i innych atrakcyjnych wydarzeń. Opowiemy o najnowszej historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem perspektywy regionalnej. Porozmawiamy m.in. o Powstaniu Wielkopolskim, niemieckim terrorze w tzw. Kraju Warty, Poznańskim Czerwcu 1956 i późniejszych o cztery lata Wydarzeniach Zielonogórskich.

Impreza nie przypadkiem odbywa się pod hasłem „Historia mówi przez pokolenia”. Ta opowieść ma bowiem przemawiać do każdego: zarówno osób starszych, dobrze pamiętających czasy komunistycznego zniewolenia, a niekiedy również II wojnę światową – jak i do tych, którzy urodzili się już w XXI w. i w świecie wirtualnym odnajdują się nieraz lepiej niż w rzeczywistym.
Instytut Pamięci Narodowej nie ma zamiaru rezygnować z wydawania solidnych monografii i organizowania konferencji naukowych. Jeśli jednak chcemy skutecznie zainteresować dzieci i młodzież historią, musimy umieć o niej mówić w nowoczesny sposób. Dla przedszkolaków przygotowaliśmy więc teatrzyk „Miś Wojtek”. Dla nieco starszych dzieci i młodzieży – choćby strefę edukacyjną i strefę nowych technologii.

Podobna formuła znakomicie sprawdziła się rok temu, w czasie ogólnopolskiego Kongresu Pamięci Narodowej, zorganizowanego przez IPN na stadionie PGE Narodowy w Warszawie w dniach 13–15 kwietnia 2023 r. W tym największym wydarzeniu w historii Instytutu wzięło udział 17 tys. osób, w tym 7 tys. dzieci i młodzieży. Duże zainteresowanie wzbudził też Podkarpacki Kongres Pamięci Narodowej, zorganizowany przez IPN 4 i 5 października na G2A Arenie w Jasionce koło Rzeszowa. Impreza przyciągnęła przeszło 7 tys. osób, w tym ponad 6 tys. dzieci i młodzieży.

Teraz czas na Wielkopolskę. Serdecznie zapraszam Państwa do Poznań Congress Center. Niech historia znów mówi przez pokolenia.
dr Karol Nawrocki,
Prezes Instytutu Pamięci Narodowej

Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej będzie opowieścią o najnowszej historii Polski przemawiającą do każdego pokolenia: zarówno osób starszych, dobrze pamiętających trudny wiek XX, jak i do młodzieży, uczącej się poprzez nowe technologie, multimedia i zabawę.

„Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” to międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny, mający na celu upamiętnienie wysiłku Polskich Sił Zbrojnych podczas II wojny światowej oraz losów ludności cywilnej ewakuowanej z ZSRS wraz z armią gen. Andersa. Wystawa przypomina bohaterskie czyny naszych lotników w Bitwie o Anglię, polskich żołnierzy spod Tobruku, Narwiku czy Monte Cassino. Częścią projektu jest wirtualny globus prezentujący szlaki cywilne, wojskowe, morskie i lądowe, którymi przemieszczali się Polacy podczas II wojny światowej. Poprzez interaktywny panel sterujący globusem, każdy będzie mógł wybrać interesujący go region świata oraz poznać historię i losy Polaków z nim związanych.

W strefie archiwum będziemy prezentować instalację przestrzenną projektu „Archiwum Pełne Pamięci” wykorzystującą multimedia i reprodukcje historycznych dokumentów, fotografii i pamiątek rodzinnych. Stanowisko komputerowe umożliwi przeglądanie trójwymiarowych obrazów i poznawanie najciekawszych artefaktów przekazanych w ramach projektu „Archiwum Pełne Pamięci”. W sali projekcyjnej będzie można obejrzeć krótkie filmy o najciekawszych darowiznach i poznać niezwykłe losy wyjątkowych osób. Podczas prezentacji multimedialnych przedstawimy losy wielkopolskich bohaterów. Będziemy opowiadać ich historie, wykorzystując do tego materiały archiwalne otrzymane od darczyńców podczas realizacji projektu „Archiwum Pełne Pamięci”.

Zaprezentujemy także wystawę o PeWuCe, przygotowaną przez Międzynarodowe Targi Poznańskie z okazji 95. rocznicy zorganizowania Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w dniach 16 maja-30 września 1929 r., oraz wystawy IPN.
Na stoisku Wydawnictwa IPN będzie można zakupić publikacje z naszej oferty: nowości, albumy, komiksy dla młodzieży, pozycje dotyczące Wielkopolski, w atrakcyjnej cenie –25% oraz gry edukacyjne.

Strefa edukacyjna to pełna atrakcyjnych propozycji ścieżka odpowiadająca poszczególnym okresom najnowszej historii Polski. W strefie będzie można wziąć udział w licznych warsztatach, konkursach i pokazach opartych na dorobku IPN w dziedzinie edukacji historycznej, z uwzględnieniem istotnych dla Wielkopolski wydarzeń: Powstania Wielkopolskiego oraz Poznańskiego Czerwca 1956. Odwiedzający będą mogli m.in. zagrać w wydane przez IPN najnowsze gry planszowe, obejrzeć przy pracy autorów najbardziej popularnych komiksów, stworzyć własną animację poklatkową, przejść krótki kurs szyfrowania. Strefę poprowadzą doświadczeni edukatorzy z całej Polski oraz grupy rekonstrukcji historycznych. Zapraszamy zarówno najmłodszych, jak i starszych, każdy znajdzie coś dla siebie.

W strefie nowych technologii zaprezentujemy wyjątkowe projekty edukacyjne stworzone z wykorzystaniem najnowszych technologii:

• „Gra Szyfrów” – opisuje przebieg wojny polsko‑bolszewickiej oraz znaczenie polskiej kryptologii dla jej zwycięskiego finału
• „Warsaw Rising – Miasto Bohaterów” – gra, której akcja rozpoczyna się 1 sierpnia 1944 r., a do zadań gracza należy wcielenie się w dowódcę oddziału żołnierzy walczących w Powstaniu Warszawskim
• „Lotnicy – wojna w przestworzach” – zawierająca elementy zręcznościowe oraz zagadki logiczne gra oparta na prawdziwych wydarzeniach i postaciach polskich lotników odbywających służbę w powietrzu w czasie II wojny światowej
• „Świadectwo poMOCY” – immersyjna etiuda filmowa o losach rodziny Ulmów w wirtualnej rzeczywistości (VR)
• „Cyfrowi Bohaterowie” – projekt, który powstał przy pomocy technologii digital human, czyli przenoszenia rzeczywistych osób do świata wirtualnego
• „Szybowcowa ’87” – aplikacja pozwalająca zanurzyć się za pomocą gogli VR w wirtualną rzeczywistość i cofnąć się w czasie do lat 80. XX wieku, aby zobaczyć mieszkanie w peerelowskim bloku we Wrocławiu, które służyło za siedzibę tajnej drukarni „Solidarności Walczącej”.

W formie spektaklu teatralnego dla najmłodszych „Miś Wojtek” przedstawimy niezwykłą historię niedźwiedzia Wojtka – żołnierza 2 Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa. Wojtek, przygarnięty jako mały niedźwiadek, przeszedł z armią polską cały szlak bojowy z Iranu przez Irak, Syrię, Palestynę, Egipt aż do Włoch, gdzie brał czynny udział w walce. Przedstawienie opiera się na kontakcie z publicznością, a wspólnie śpiewane piosenki pozwalają dzieciom na aktywny udział w spektaklu i rozbudzają ich zainteresowanie opowiadaną historią.

„Drużyna Inki” to propozycja dla starszych dzieci i młodzieży. Podczas warsztatów uczestnicy poznają historię sanitariuszki Danuty Siedzikówny „Inki” i jej rodziny. Historyczny wstęp wprowadza do szkolenia praktycznego z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej.

Jednym z wiodących wątków dociekań naukowych prowadzonych w Instytucie Pamięci Narodowej są dzieje NSZZ „Solidarność”. W trakcie Kongresu zaprezentujemy wyniki badań prowadzonych na tym polu przez pracowników poznańskiego oddziału IPN. Pamiętając o tych, którzy szczególnie aktywnie angażowali się w działalność Związku przed 1989 rokiem, zaplanowaliśmy też uroczystość uhonorowania niektórych z nich Krzyżem Wolności i Solidarności. Ponadto bohaterom biogramów znajdujących się w piątym tomie „Encyklopedii Solidarności” zostaną uroczyście wręczone egzemplarze tego wyjątkowego projektu wydawniczego, którym Instytut Pamięci Narodowej już od kilkunastu lat wpisuje się zarówno w badania naukowe nad dziejami naszego kraju w okresie PRL, jak i w proces honorowania tych, którzy działali na rzecz wolnej Polski. To „Święto Solidarności” podsumowane zostanie koncertem „Bardowie Solidarności”, którego program to wybór najbardziej znaczących utworów artystów związanych z etosem i historią „Solidarności”. Wykonywane pieśni będą zarówno nieomal reporterskim zapisem wydarzeń strajkowych, jak i próbą poetyckiej syntezy rzeczywistości lat 80.

W trakcie Kongresu nie zabraknie też debat naukowych. Ich tematyka skupiona będzie na zaprezentowaniu różnych aspektów XX-wiecznej historii Wielkopolski (w niektórych przypadkach także ziemi lubuskiej). Z jednej strony będą one wskazywały na specyfikę regionalnego doświadczenia w kontekście ogólnopolskim (panel „Mustergau. Okupacja w Kraju Warty”), z drugiej na zaangażowanie Wielkopolan w przedsięwzięcia na rzecz całego kraju (panele: „Wielkopolanie dla odradzającej się Polski” oraz „Wielkopolanie na frontach II wojny światowej”).

Wśród kongresowych debat nie mogło zabraknąć tych dotyczących postaw Wielkopolan i mieszkańców ziemi lubuskiej wobec rzeczywistości społeczno-politycznej ukształtowanej po zakończeniu II wojny światowej (panel „Formy oporu społecznego w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1989”) oraz w okresie przemian prowadzących do współczesnej Polski (panel „Czas przełomu 1989 roku w Wielkopolsce i na Ziemi Lubuskiej”).

Wysłuchać będzie można także dwóch wykładów: Tadeusza Jeziorowskiego „O Krzyżu Virtuti Militari prawie wszystko” oraz dr. Macieja Korkucia na temat „Niemcy, naziści czy hitlerowcy? Semantyka i fakty”.

W formie debaty zaprezentowane zostaną również wyniki raportu „Edukacja dla pamięci” w odniesieniu do Wielkopolski i rozpocznie się dyskusja na temat świadomości historycznej Polaków w naszym regionie.

Pokazy filmowe „Historia na dużym ekranie” poruszą m.in. tematykę II wojny światowej i Polaków ratujących Żydów („Co widziały drzewa” – film animowany o błogosławionej rodzinie Ulmów oraz „Jan Żabiński” – film animowany z cyklu Bohaterowie Niepodległej o dyrektorze warszawskiego ZOO wraz z prelekcją o kryjówkach ludności żydowskiej podczas II wojny światowej, „Schron” – film dokumentalny o rodzinie Sprawiedliwych wśród Narodów Świat z Otwocka i spotkanie z Joanną Bąk, córką ratujących Żydów). O zbrodni katyńskiej opowie „Wybraniec bogów” – film dokumentalny ukazujący losy wybitnego polskiego matematyka Józefa Marcinkiewicza, zamordowanego w czasie zbrodni katyńskiej oraz obraz „20-40-20”, który ukazuje autentyczne losy pięciu osób, które łączył wspólny cel: walka o niepodległą Polskę. Niestety, połączył ich ten sam los: wszyscy zginęli zamordowani przez NKWD. Bohaterskie czyny duchownych i spojrzenie powstańców na zagadnienie wiary i duchowości podczas Powstania Warszawskiego zilustruje film dokumentalny „Wiara ’44”. Protesty w PRL i poszanowanie swobód obywatelskich zobrazuje z kolei dokument o protestach w Miętnem przeciwko zdejmowaniu krzyży w szkole pt. „W obronie krzyża. Miętne 1984” oraz wyprodukowany przez „Gazetę Lubuską” film „Wydarzenia Zielonogórskie 1960. Bitwa o Dom Katolicki”. Historię Wielkopolski przybliżą natomiast produkcje: „Zdobycie Ławicy: Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo odc. 1”, „Zdobycie pojazdu pancernego: Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo odc. 2”, „Powstaniec, artysta – Leon Prauziński: Powstanie Wielkopolskie. Zwycięstwo odc. 3” oraz „Fort VII. Obóz krwawej zemsty”.

Podczas zwiedzania wystawy „HistoryLand”, która ożywia historię Polski za pomocą ponad półtora miliona klocków LEGO®, odwiedzający zobaczą wielkie bitwy, ważne wydarzenia z naszych dziejów oraz historyczne budowle, wszystko to wzbogacone o interaktywne atrakcje multimedialne, VR oraz AR, które powodują, że historia staje się bardziej przystępna i angażująca. Modelom z klocków LEGO® towarzyszą liczne ciekawostki historyczne, które edukują i inspirują zarówno dzieci, jak i dorosłych. „HistoryLand” to nie tylko wystawa, ale miejsce, gdzie historia Polski jest prezentowana w nowoczesny i kreatywny sposób, idealny dla wszystkich, którzy chcą doświadczyć przeszłości w intrygującej i interaktywnej formie.

Podczas przejazdu „Tramwajem przez historię. Poznański Czerwiec 1956” uczestnicy dostaną odpowiedzi na pytania związane z jedną z najważniejszych dat w historii Poznania. Dlaczego doszło do Poznańskiego Czerwca? Skąd wyszła iskra, która doprowadziła do strajku generalnego na obszarze miasta? Jak zareagowały władze? Czy rozlew krwi był nieunikniony? Jakie były skutki Poznańskiego Czerwca? Przejazd zabytkowym tramwajem po trasie nawiązującej do miejsc związanych z wydarzeniami sprzed 68 lat rozpocznie się na przystanku Dworzec Zachodni (w kierunku Mostu Dworcowego), zakończy się również na przystanku Dworzec Zachodni (w kierunku Górczyna).

Zwiedzanie Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 (Odwach, Stary Rynek 3)
Stała wystawa Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 ukazuje wielkopolską drogę do niepodległości. Pod względem tematycznym podzielona jest na szereg sekcji poświęconych określonemu zagadnieniu lub wydarzeniu z historii Polski i Wielkopolski z okresu lat 1793-1939.

Zwiedzanie Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956 (Zamek Cesarski, ul. Św. Marcin 80/82)
Wystawa „Powstanie Poznańskie 1956 – ocalona pamięć” przenosi zwiedzających do Poznania z lat 50. XX wieku, dzięki czemu stają się w pewnym sensie uczestnikami pamiętnego 28 czerwca 1956 r. Na koniec wystawa opowiada o ofiarach Poznańskiego Czerwca, momencie przełamania cenzury o tragedii i budowie Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956.

Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej odbędzie się w Poznań Congress Center na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich (ul. Głogowska 10, wejście bramą nr 9 od strony Dworca Zachodniego).

Zapraszamy we wtorek 18 czerwca 2024 r. w godz. 09:30-19:00 i w środę 19 czerwca 2024 r. w godz. 09:30-16:00.

Wstęp na Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej jest wolny po wcześniejszym pobraniu wejściówek ze strony tobilet.pl. Każdy może wybrać interesujące go atrakcje, na niektóre obowiązuje limit zapisów. W przypadku rejestracji na miejscu w dniu Kongresu nie gwarantujemy możliwości udziału we wszystkich wydarzeniach z powodu wyczerpanej puli miejsc. Dzieci do lat 18 mogą przebywać na terenie Kongresu jedynie z opiekunem. W przypadku grup zorganizowanych rejestracji dokonuje opiekun grupy, podając liczbę osób towarzyszących.