EKOLOGICZNA GMINA. Świadomość ekologiczna Wielkopolan rośnie, ale wciąż wiele jest do zrobienia

Czy w Państwa ocenie poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa w ostatnich latach się zmienił?
Jolanta Ratajczak: W obszarze ochrony środowiska działamy już niemalże 30 lat, w związku z czym mamy bardzo szerokie spektrum doświadczeń w zakresie zmian postaw proekologicznych. Obecnie, ekologiczne podejście do życia i troska o otaczające nas środowisko to nieodłączny element naszej codzienności. Istotą budowania i kształtowania świadomości ekologicznej jest edukacja ekologiczna, która ma fundamentalne znaczenie dla wdrażania standardów ochrony środowiska. Osiągnięcie jakościowych celów środowiskowych jest ściśle związane z prezentowanym przez społeczeństwo poziomem kompetencji ekologicznych, na które składa się wiedza o środowisku oraz chęć do zmiany postaw i codziennych nawyków, przyczyniających się do modyfikacji stylu życia, do bycia „eko”. Od lat skutecznie wspieramy przedsięwzięcia mające na celu poprawę świadomości ekologicznej, a efektem naszych działań w tym obszarze jest 700 tys. osób biorących corocznie udział w działaniach edukacyjnych.

Od czego zależy poziom świadomości ekologicznej w gminach? Czy ma na to wpływ ich wielkość i zamożność?
J.R. Nie ma korelacji pomiędzy wielkością gminy czy wielkością jej dochodów, a prezentowanymi postawami proekologicznymi samorządów. Co ważne, potwierdza to wysoki poziom kompetencji ekologicznych naszego społeczeństwa ogółem. Małe gminy, ze stosunkowo niskimi dochodami, są aktywne w tzw. miękkich projektach. Poprawa jakości powietrza, ekomobilność, inwestycje w zieloną infrastrukturę i przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym - to jedne z najpoważniejszych zadań stojących przed samorządami. Zwiększające się każdego roku zainteresowanie ogłaszanymi przez nas naborami, pokazuje, że coraz więcej lokalnych samorządów aktywnie działa na rzecz ochrony środowiska. Co warto zaznaczyć, te obszary aktywności coraz częściej są traktowane priorytetowo przez samych mieszkańców, dzięki czemu samorządom łatwiej wdrażać działania w tych dziedzinach. I tu znowu wracamy do roli budowania i utrwalania świadomości ekologicznej społeczeństwa. Dlatego też z dużym zaangażowaniem włączamy się we wszelkie kampanie edukacyjne i informacyjne organizowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz organizujemy własne akcje w tym zakresie. Nasi doradcy energetyczni udzielają porad, konsultacji i szkolą gminnych energetyków. Wkładamy dużo pracy w to aby nasz przekaz wywierał pozytywny skutek w postaci stałego pobudzania zachowań proekologicznych.

Jakie to działania?
J.R. Jesteśmy aktywni medialnie w sposób ciągły. Na naszej stronie internetowej i na Facebooku na bieżąco informujemy o aktualnej ofercie finansowej, która jest bardzo różnorodna i pozwala różnym grupom naszych beneficjentów na realizację interesujących przedsięwzięć w obszarze m.in. edukacji ekologicznej. Organizujemy lub współorganizujemy konferencje naukowe, webinary, szkolenia - zarówno w formie stacjonarnej, jak i zdalnej, bierzemy udział w targach tematycznych i wydarzeniach plenerowych. W tym roku przeprowadziliśmy konkurs „Koła Gospodyń Wiejskich na rzecz Czystego Powietrza”, w którym uczestnicy, a właściwie uczestniczki mały za zadanie opracować i przeprowadzić działania edukacyjne propagujące proekologiczne postawy względem otaczającego środowiska przyrodniczego ze szczególnym uwzględnieniem dbania o jakość powietrza oraz piątą edycję Młodzieżowego Kongresu Klimatycznego. Od 2018 roku w ramach Kongresu ogłaszany jest konkurs dla uczniów szkół ponadpodstawowych z województwa wielkopolskiego. W tym roku konkurs odbywał się pod hasłem „Ekologia OBIEKTYWnie”, a zadaniem uczestników było nagranie filmu ukazującego inicjatywy o charakterze ekologicznym, które uczniowie podejmują w swoim środowisku lokalnym. Przeprowadzamy dla młodzieży szkolnej lekcje on-line takie jak „Godzina z Czystym Powietrzem” czy „Godzina dla Klimatu”, jeździmy do szkół z prelekcjami i edukujemy już najmłodszych. W ten sposób budujemy wrażliwość społeczną w zakresie dbania o stan środowiska naturalnego, która pozwoli nam spojrzeć w przyszłość bez obawy o to, jaki świat zostawimy naszym dzieciom, wnukom i kolejnym pokoleniom.

Czy z programów, które Państwo jako Fundusz realizujecie są takie, które cieszą się szczególnie dużym zainteresowaniem? Które to są?
J.R Polacy diagnozują zanieczyszczenie powietrza jako główny problem środowiskowy naszego kraju. Polepszenie jakości powietrza to wyzwanie, z którym będziemy mierzyć się jeszcze przez wiele lat. Rozwiązaniem, które skutecznie nas w tym wspiera jest rządowy Program Priorytetowy Czyste Powietrze, zapoczątkowany w 2018 roku, bezprecedensowy zarówno w zakresie ogólnokrajowego zasięgu, jednoczesności działania we wszystkich województwach, zaangażowania instytucji centralnych, regionalnych i lokalnych, jak i pod względem skali - ogromnej liczby potencjalnych beneficjentów, którzy mogą z niego skorzystać. W naszym województwie pozyskaliśmy już 43 tysiące beneficjentów programu i podpisaliśmy umowy na wsparcie dotacyjne przedsięwzięć polegających na modernizacji źródeł ogrzewania i zwiększaniu izolacyjności termicznej budynków mieszkalnych w kwocie ok. 550 mln zł.
Od lipca tego roku NFOŚiGW wraz z WFOŚiGW wprowadził kolejny Program służący poprawie jakości powietrza - „Ciepłe Mieszkanie”, który zakłada przede wszystkim demontaż nieefektywnych źródeł ciepła na paliwa stałe, służących do ogrzewania lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych. W ciągu czterech miesięcy trwania naboru wniosków udało nam się przyznać wsparcie dotacyjne w kwocie ponad 50 mln zł.
Trzeba przyznać, że działania na rzecz jakości powietrza związane z minimalizowaniem emisji substancji i energii zanieczyszczających je, realizuje największa grupa naszych beneficjentów - osób fizycznych i klientów instytucjonalnych. Daje to potrzebną synergię i pozwala skutecznie realizować wyznaczone w perspektywie najbliższych lat cele ochrony powietrza.

Do których programów chcielibyście Państwo szczególnie zachęcać gminy?
Aleksandra Durkowska: Mając na uwadze cele strategiczne, wyznaczone przez polityki europejskie i krajowe, szczególnie zachęcamy do uczestnictwa w programach związanych z efektywnością energetyczną. Wspomniałam już o nich przed chwilą. Podejmowane w tym kierunku działania znacząco wpływają na zarządzanie energią, w oczywisty sposób są korzystne dla stanu środowiska i zdrowia ludzi, ale też mają przełożenie na domowy budżet obywateli. Jednakże nasza oferta finansowa adresowana do gmin jest dużo bogatsza i pozwala na skuteczną ochronę zasobów środowiska i przyrody w praktycznie każdym istotnym aspekcie. Pozwolę sobie wymienić kilka jej elementów jak choćby ogólnopolski program gospodarki wodno-ściekowej poza granicami aglomeracji ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (poza KPOŚK). W naborze wsparciem finansowym objęte jest m.in. zagospodarowanie ścieków na obszarach poza aglomeracjami ujętymi w KPOŚK. Finansowaniu podlegają podłączenia do sieci kanalizacyjnej tylko dla gospodarstw domowych (w tym również zarządzanych przez wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe), gospodarstw agroturystycznych, obiektów użyteczności publicznej.
Kolejny to Program Regionalnego Wsparcia Edukacji Ekologicznej, którego celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej, upowszechnianie wiedzy, aktywizacja społeczna, budowanie społeczeństwa obywatelskiego i kształtowanie postaw proekologicznych społeczeństwa w zakresie: przeciwdziałania emisjom, odnawialnych źródeł energii i niskoemisyjnego transportu, zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Na początek przyszłego roku planowany jest nabór wniosków na przedsięwzięcia z zakresu efektywności energetycznej i ochrony powietrza, który będzie obejmował poprawę jakości powietrza oraz ograniczenie zużycia energii; odnawialne źródła energii oraz wspieranie systemów magazynowania energii; elektromobilność; geotermię niskotemperaturową; sieci ciepłownicze i oświetlenie energooszczędne.
Nabór wniosków na przedsięwzięcia z zakresu adaptacji do zmian klimatu i ochrony środowiska gruntowo-wodnego, związany z porządkowaniem gospodarki ściekowej i osadowej oraz z gospodarowaniem wodami opadowymi i roztopowymi w celu zwiększenia retencji jako przeciwdziałania zmianom klimatu. Dalej można wymienić nabór wniosków na przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami, związany z porządkowaniem systemów gospodarowania odpadami czy też nabór wniosków na przedsięwzięcia związane z innowacyjną zieloną infrastrukturą i ochroną bioróżnorodności, którego celem jest zachowanie bioróżnorodności poprzez odbudowę i zwiększenie populacji rodzimej fauny i flory oraz przywrócenie lub ochrona właściwego stanu ekosystemu, a także tworzenie i popularyzacja innowacyjnych form sprzyjających adaptacji do zmian klimatu.
Jak widać, mamy wiele do zaoferowania wielkopolskim samorządom i gorąco zachęcamy do śledzenia naszej strony internetowej i Facebooka, gdzie na bieżąco informujemy o planowanych i realizowanych naborach.