Krystian Szczepański z IOŚ-PIB: Wykorzystajmy doświadczenia z pandemii, by zmniejszyć nasz negatywny wpływ na środowisko

Czy pandemia koronawirusa wpłynęła znacząco na nasze środowisko? Mówi się, że natura w tym czasie odetchnęła, zmniejszył się poziom zanieczyszczeń, spadła emisja CO2.
Krystian Szczepański: Jest jeszcze za wcześnie by jednoznacznie i precyzyjnie określić i zdefiniować wpływ pandemii na środowisko naturalne, ponieważ raporty o emisji CO2 składane są przez właścicieli firm w okresie rocznym. Rzeczywisty wpływ określimy więc dopiero w przyszłym roku. W tym momencie mamy jedynie wstępny zarys tego, jak świat się zmienił w ciągu pierwszych miesięcy pandemii, na podstawie danych opartych na modelowaniu komputerowym oraz informacji ze stacji pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska dotyczących podstawowych zanieczyszczeń jakości powietrza. Wpływ na środowisko, jakość powietrza i emisja gazów cieplarnianych do atmosfery uwarunkowany jest bowiem naszymi aktywnościami. To, co już udało nam się zarejestrować w Polsce, potwierdza się w układzie międzynarodowym i globalnym, jeśli mówimy o kwestiach klimatycznych.

Polecamy: Susza w Wielkopolsce: Za kilkadziesiąt lat w Puszczy Noteckiej będą rosły palmy? Leśnicy robią wszystko w walce z suszą i zmianami klimatu

Jakie to zmiany?
Jeśli chodzi o kwestie klimatyczne, zgodnie z informacjami publikowanymi też w czasopismach naukowych, szacowany jest 17 procentowy spadek emisji CO2, zarejestrowany w miesiącach marzec, kwiecień. Jest to spowodowane tym, że w niektórych rejonach świata, szczególnie w Azji nastąpiło zahamowanie produkcji w sektorze przemysłowym, co wpłynęło na znaczne obniżenie emisji CO2. W rejonie europejskim na tę sytuację znaczący wpływ miały Włochy, trochę Hiszpania, gdzie koronawi-rus także znacznie ograniczył przemysł produkcyjny. Natomiast w Polsce, w układzie jakości powietrza, w zakresie przemysłu oraz tzw. sektora bytowo-komunalnego, nie odnotowujemy znaczących spadków.

W czasie pandemii nasz wpływ na środowisko był mniejszy

Koronawirus wpłynął więc na jakość powietrza w naszym kraju?
W naszym kraju epizody smogowe występują w okresach jesienno-zimowo-wiosennych, co związane jest z koniecznością ogrzewania naszych domów, czyli z sektorem bytowo-komunalnym. W dużych miastach wpływ na jakość powietrza ma również transport. Pragnę jednak zauważyć, że w tym roku mieliśmy najbardziej łagodną zimę na przestrzeni 150 lat. W związku z tym, mniej ogrzewaliśmy domy, a więc mniej wyemitowaliśmy zanieczyszczeń do powietrza. Z kolei przez okres ogólnokrajowej kwarantanny mniej się przemieszczaliśmy, więcej pracowaliśmy z domu.

Statystyki odnotowały znacząco mniejszy ruch uliczny w dużych miastach. To bezpośrednio wpłynęło na jakość powietrza w Warszawie czy Poznaniu, gdzie w centrum rozbudowana jest sieć ciepłownicza i nie ma tzw. niskiej emisji. W tych największych węzłach komunikacyjnych mogliśmy zanotować spadek nawet do 30 procent mniej związków i substancji, których źródłem powstawania są silniki samochodowe.

Czytaj: Zmiany klimatu i susza. Marcin Popkiewicz, klimatolog: - Musimy dążyć do zmian systemowych. Chyba, że chcemy by nasz kraj pustynniał

Na początku pandemii ogólnopolskie i światowe media informowały: świat staje, przyroda łapie oddech. Na ulicach azjatyckich miast zauważano gatunki, uznane za wymarłe, do Sardynii powróciły delfiny.
Nasz wpływ na środowisko faktycznie był mniejszy. Przekładało się to chociażby na emisję CO2, gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń powietrza, ale także na mniejsze zużycie wody właśnie w Azji, gdzie produkcja masowa znacząco spadła. Mniejsza produkcja to mniej zanieczyszczeń. Jeśli mniej zanieczyszczeń to przyrodzie i całym ekosystemem łatwiej było poradzić sobie z zanieczyszczeniami. Środowisko ma bowiem możliwości samooczyszczenia. Jeśli więc bodźców z zewnątrz było mniej, przyroda łatwiej sobie z nimi radziła.

A czy z kolei nie było nadprodukcji plastiku? Jednorazowe maseczki, jednorazowe rękawiczki...
Na pewno kwestia odpowiedniego zabezpieczenia, a także ponadnormatywna higiena wpływa na to, że różnego rodzaju wyrobów produkowaliśmy więcej. Dlatego warto, przy tej okazji, pomyśleć o wprowadzeniu tak zwanej rozszerzonej odpowiedzialności producenta.

To istotne, by od samego początku, już na etapie produkowania wyrobów np. opakowań jednorazowych, odpowiednio je zaprojektować, tak aby odpadów było jak najmniej, by później łatwiej można było tego typu opakowania poddać recyklingowi i odzyskowi lub zutylizować.

Zetknięcie się pandemii koronawirusa i suszy, teoretycznie niezwiązanych ze sobą może mieć większy wpływ na środowisko?
Jeśli chodzi o aspekty suszy mamy dziś dwa zasadnicze problemy. Z jednej strony zmiany klimatyczne, które powodują anomalia pogodowe. Co mogliśmy zaobserwować już w tym roku - bardzo łagodna zima, bez pokrywy śnieżnej. Jest to jedna z przyczyn tego, że obecnie mamy tak niski poziom wód gruntowych. Zazwyczaj w okresie jesiennym, zimowym i wiosennym magazynujemy w gruncie wodę na okres letni. Wzrosty i spadki wód w ciągu roku zawsze występują, ale w tym roku już wiosną mieliśmy bardzo niskie poziomy i niżówkę hydrologiczną. Drugą przyczyną suszy i braku wody jest fakt, że nie do końca potrafimy gospodarować zasobami wodnymi. W związku z powyższym apel do nas wszystkich, byśmy wprowadzali w swoich gospodarstwach domowych reżimy, aby wody zużywać możliwie jak najmniej. Rząd na początku czerwca ogłosił kolejny program dla osób fizycznych „Moja woda” - gdzie z pieniędzy Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej można starać się o dofinansowanie pod kątem instalacji do retencjonowania wody na terenie swoich nieruchomości. W ten sposób możemy wykorzystywać deszczówkę na przykład do podlewania ogrodu. Pamiętajmy, że w Polsce tylko 6,5 procent wody jest retencjonowana, większość paruje do atmosfery, a reszta spływa do rzek i morza. Natomiast my powinniśmy ją jak najdłużej zatrzymywać, magazynować.

Polecamy: Nielegalne składowisko odpadów chemicznych w Szołajdach to tykająca bomba. Zagrożenie pożarowe jest coraz większe

W 2056 roku będzie 10 miliardów ludzi na świecie

Zmiany klimatu mogły się przyczynić się do tego, że przyszła pandemia koronawirusa? Że w ogóle ludzkość ma dziś problem z wirusami?
Kiedy analizujemy ubiegły wiek, okazuje się, że większość chorób wirusowych, z którymi mieliśmy wówczas problem, pochodziła od zwierząt. Jak się okazuje, choroby te są dla nas bardzo niebezpieczne i mają często opłakane skutki. Te aspekty nasilają się, co może być związane z naszą ponadnormatywną eksploatacją środowiska. Od roku 1950 liczba ludzi na świecie wzrosła trzykrotnie i wynosi obecnie 7,5 miliarda. Prognozy ONZ w zakresie dalszego wzrostu naszej populacji wskazują, że w 2056 roku będzie 10 miliardów ludzi na świecie. Co wiąże się z tym, że człowiek będzie zajmował i przekształcał kolejne dzikie tereny, aby mieć gdzie mieszkać oraz produkować żywność. Tak więc stoimy przed ogromnym wyzwaniem, aby skutki tego wzrostu były jak najmniejsze dla środowiska.

Warto zwrócić również uwagę na fakt, że coraz częściej obserwujemy tzw. efekt rozpływania się miast. Liczba mieszkańców miast rośnie, np. ze względu na większą ilość miejsc pracy, co też powoduje, że na niewielkich obszarach mamy dużą populację, która generuje zanieczyszczenia i negatywnie wpływa na środowisko.

Czy pandemia koronawirusa wpłynie jakkolwiek na zmiany klimatu? Nauczy nas czegoś dobrego?
Staramy się zbadać i przewidzieć, jak pandemia wpłynie na nasze przyzwyczajenia, codzienne wybory i tryb życia. Jednak wszystko wskazuje na to, że będziemy wracać do stanu przed pandemią. Miejmy jednak nadzieję, że z tendencją spadkową. Szkoda by było, gdybyśmy ostatnich doświadczeń nie wykorzystali, aby zmniejszyć nasz negatywny wpływ na środowisko - chociażby przez zdalną pracę, jeśli jest to możliwe. Wraz z pojawieniem się wirusa mieliśmy możliwość obserwować błyskawiczną i niespotykaną w ostatnich latach zmianę zachowań ludzkich na wszystkich płaszczyznach życia. Wykorzystajmy ten czas, który nauczył nas nowych umiejętności i pokazał nowe możliwości, by zwrócić większą uwagę na przyrodę, która nas otacza i zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych do atmosfery. Jest to niezbędne, aby zapewnić ludzkości długotrwały rozwój, dobrobyt i zdrowie. Pozwoli również zapobiegać wybuchom przyszłych pandemii - nasze codzienne decyzje naprawdę mają ogromne znaczenie.

ZOBACZ TEŻ: